CEMAL HALVETİ’NİN “ESRÂRU’L-VUDÛ” ADLI RİSALESİ BAĞLAMINDA FIKIH-TASAVVUF İLİŞKİSİ

Abstract

Bilindiği gibi fıkıh, insanın maddi-zâhirî yönünü, tasavvuf ise manevi-bâtınî yönünü ele alan ilimdir. Bir kimsenin tasavvufa gönül vermeden önce ilk olarak Kuran’ı ezberlemesi, sünneti yazması ve fıkhı öğrenmesi vazgeçilmez bir esastır. Zira Cüneyd-i Bağdâdî: “Kur’an-ı ezberlemeyene, sünneti yazmayana ve fıkhı öğrenmeyene tabi olunamaz.” diyerek bu hususu dillendirmiştir. O halde tasavvufta seyr-u sülûk etmenin ve yüksek makamlara çıkmanın yolu fıkıhtan geçmektedir. Çünkü fıkıh, İslam’ı bilmek ve anlamaksa, tasavvuf onu yaşamak ve anlatmaktır. Bu minvalde fıkhi donanımını ikmal eden, Kur’an’ın ve sünnetin doğru anlaşılması için tefsir ve hadisle ilgili pek çok risaleler kaleme alan, daha sonra da fıkhın manevi-bâtınî yönünü anlatmak için tasavvufa gönül veren ve Halvetilik tarikatının Cemaliyye kolunun Amasya’da kurulmasına zemin hazırlayan kişi, şüphesiz Cemal Halvetidir. Cemal Halveti bazı araştırmacılara göre köken itibariyle Aksaraylı olsa da Amasya’da dünyaya gelmiş, burada yetişmiş, bazı görevlerde bulunmuş, son deminde Halvetilik tarikatının Cemaliyye kolunun kurucusu olarak çeşitli beldelerde postnişin göreviyle irşat ve tebliğde bulunmuştur. İşte bu araştırmamızda pek çok meziyete sahip Cemal Halveti’nin abdestle ilgili fıkhi bilgisinin manevi ve batını yönü ve fıkıh-tasavvuf düalizmi, “Esrâru’l-vudû” adlı eseri bağlamında ele alındı. Amacımız bu mutasavvıfın fıkhi-tasavvufi görüşlerini abdest ibadeti boyutundan değerlendirmeye tabi tutmaktır.

As it is known, fiqh is the science that deals with the material aspect of Man, and Sufism is the spiritual aspect. It is important issue for someone to learn the Qur'an, to learn Sunnah and to know the fiqh before falling in love with mystic. In that case, the way of leeching and ascending to high authorities in the mysticism passes through fiqh. Because fiqh is to know Islam and to understand and to put into practice it, mysticism is to live and tell it. One of the people who live together fiqh and sûfism is Jemâl al-Khalwatî(d. 899/1494). In this research, the spiritual-mystery direction, fiqh and Sufism of Jamâl al-Khalwatî, which have many attributes, were discussed in the context of his work “Asraar al-Wudû”.