A Studied of About East Poem’s Art (Shayh Ahmed İbn-i Hudaydad Tarazî- Fünûnü’l- Belâga)

Abstract

The literal period which named classical Turkish literature or diwan literature do not only improve in west or Anatolia. This literature is the product of hundreds of years of collective wisdom and aesthetic pleasure of Arab, Persian and Turkish people. This partnership sometimes makes a language wealthy, sometimes makes other language weak. Contribution of the Eastern Turkish to the diwan literature is very important. This issue has not been investigated because of the geographical and political barriers between Western and Eastern Turkish. So that, the first historical study on the basis of the theory of Eastern poetic art is finger on an important shortcoming. Fünûnü’l-Belâga which has Shayh Ahmed İbn-i Hudaydad Tarazî, gives us information about the theory of Turkish poetic art. This work demonstrates sense of art and fundamentals of Turkish Arab and Persian poetry. This study about the content of Fünûnü’l- Belâga is important in terms of summarizing period of the literary and intellectual development. With this study, the development of the aruz poetic measure discussed again. Also the work named Fünûnü’l- Belâga which collected the first regular information about the literary arts and the theory of Turkish poetic art is introduced.

Klasik Türk edebiyatı veya divan edebiyatı adını verdiğimiz edebî dönem yalnızca Batı sahasında, Anadolu’da, gelişmiş değildir. Bu edebiyat; Arap, Fars ve Türk halklarının yüzlerce yıllık ortak aklının ve estetik zevkinin bir ürünüdür. Bu ortaklık, kimi zaman bir dilin zenginleşmesi kimi zaman da bir diğer dilin zayıflaması olarak sonuç vermiştir. Doğu Türklerinin divan edebiyatına katkıları oldukça önemlidir. Bu konu Batı Türkçesi ile Doğu Türkçesi arasındaki coğrafî ve siyasî engellerden dolayı yeterince araştırılmamıştır. İşte Doğu nazım sanatının teorisi hakkında ilk çalışmanın tarihi esasları bu anlamda önemli bir eksikliğe parmak basmaktadır. Şeyh Ahmed ibn-i Hudaydad Tarazî’nin Fünûnü’l-Belâga adlı eseri, Doğu Türklerinin nazım sanatı teorileri hakkında bizlere bir fikir vermektedir. Bu eser, Arap, Fars ve Türk şiirinin temellerini ve sanat anlayışlarını ortaya koymaktadır. Eserin içeriği hakkındaki bu çalışmamız, devrin edebî ve fikrî gelişmesini özetlemesi yönünden önem arz etmektedir. Bu çalışma ile, aruz vezninin gelişimi kısaca ele alınmıştır. Ayrıca edebî sanatlar ve Türk şiir sanatının teorisi hakkında ilk düzenli bilgileri bir araya getiren Ahmed Tarazî’nin Fünûnü’l- Belâga adlı eseri tanıtılmıştır.