The Issue III of Founding of Safavids: Emergence of Qizilbash

Abstract

After the crisis of Political, economic andsocial that Mongol and Timur Invasions made, Ardabil Sect flourished in Ardabil and increased its followers. After The Founder of The Sect, Safi-ad-din Ardabili, The Sect politicized and seized power with help of Aq Qoyunlu Turks. The most important Turkish tribes in the seizure of political power were Shamlu, Rumlu, Ustadjlu, Takkalu, Zulkadir (Dulkadir), Afshar, Qajar, Warsak and Karadag. Members of the Turkish tribes were also follower of Ardabil Sect and they were called as Qizilbash (Redhead) because they worea red cap. Safavid state also were called as Safavid Qizilbash State because Shah Ismail I depended on them to found the dynasty. İn the founding of Safavids, Qizilbash Turks had important role but later, they started to be trouble for the dynasty. Shah Tahmasp I took precautions for Qizilbash Turks but He was not successful and the problems kept. Qizilbash Turks were effective in administration and were in the activities of the Sect. In this study, It is tried to be explained what reasons the Sect depended on, what reasons made The Sect spread from Iran to West of Anatolia and how the followers politicized as Qizilbash.

İran’da Moğol ve Timur istilasının getirmiş olduğu siyasi, iktisadi ve sosyal bunalımın içerisinde Erdebil’de ortaya çıkarak kısa sürede mürit sayısı artan Erdebil tarikatı, kurucusu Safiyüddin İshak Erdebili’den sonra siyasi bir çehreye bürünmüş, Azerbaycan civarındaki Akkoyunlu Türkmenlerinin desteğiyle müritlerini silahlı kuvvetler haline getirterek iktidarı ele geçirmiştir. Siyasi iktidarın ele geçirilmesinde en önemli unsurlardan olan Şamlu, Rumlu, Ustaclu, Tekelu, Zülkadirlu, Afşar, Kaçar, Varsak ve Karadağlı Türk boy ve aşiretlerinin kuvvetleri, tarikatın birer müridi olarak başlarına kırmızı başlık taktıkları için tarihte Kızılbaş olarak anılmışlardır. Şah I. İsmail, hanedanlığın kuruluşunu bunlara dayandırdığından kurulan devlete Safevi Kızılbaş Devleti denilmiştir. Devletin kuruluşunda önemli rolleri olan Kızılbaşların daha sonra siyasi iktidarın ayağına pranga olmuşlardır. Şah I. Tahmasb, bunların nüfuzunu kırmak için önlemler almışsa da sonuca ulaşamamış ve aynı sorun daha sonraki dönemlerde devam etmiştir. Bu yüzden çalışmamızda tarikatın dayandığı zemini ortaya koyduktan sonra bu tarikatın İran’dan Anadolu’nun doğusuna kadar olan coğrafyada hangi saiklerle yayıldığını ortaya koymaya ve tarikat müritlerinin nasıl Kızılbaş olarak siyasi hüviyete geçtiklerini açıklamaya çalışacağız.