LUTFULLAH HALÎMÎ’NİN FARSÇA-TÜRKÇE MANZUM SÖZLÜĞÜ: TUHFE-İ MUKADDİMETÜ’L-LUGA

Abstract

15. yüzyılın önemli müellif ve mütercimlerinden biri olan Lutfullah Halîmî; Amasya’da doğup büyümüş, Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid devirlerinde çeşitli kadılıklarda görev yapmıştır. Türkçe, Farsça ve Arapçayı çok iyi bilen Halîmî miras, hukuk, tıp, edebiyat gibi konulara da hakim bir âlim ve bu dillerde sözlük yazacak kadar iyi bir dilcidir. En önemli eseri, Bahrü’l-Garâib adlı manzum sözlüğünü açıklamak amacıyla yazdığı ve Lugat-ı Halîmî olarak bilinen Farsça-Türkçe sözlüğüdür. Hazırladığı diğer sözlüklerden biri de aruz vezniyle yazdığı Türkçe-Farsça manzum Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga adlı sözlüktür. 60 beyitten oluşan eserde yaklaşık 236 Farsça kelimenin Türkçe karşılığı verilmektedir. Bu kelimeler daha çok gündelik dilde kullanılan isim ve fiillerden oluşmaktadır. Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Reşid Efendi Numara 977/7’de 76b-78b yaprakları arasında bulunmaktadır. Bu çalışmada, Lutfullah Halîmî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilip dilciliğine kısaca değinildikten sonra Tuhfe-i Mukaddimetü’l-Luga’nın metni transkripsiyonlu olarak verilecektir. Ayrıca bu manzum sözlüğün muhtevasının çeşitli başlıklar altında tasnif edilip değerlendirilmesine de çalışılacaktır.