Yûnus Emre Dîvânı’nda Geçen Âşıkla İlgili Özelliklerin Klasik Türk Şiirindeki Yansımaları

Abstract

Anadolu’da Türk edebiyatının oluşumunda son derece mühim bir yere sahip olan Yûnus Emre, genel olarak şiirlerinde ilahî aşkı işlemiştir. Yaratan’dan ötürü yaratılanı sevdiğini söyleyerek varlık âlemine dair muhabbetinin dahi ilahî kaynaklı olduğunu vurgulamıştır. Zaten tasavvuf ehli bir derviş olan Yûnus, şiirlerinde âşık tipine dair özelliklere oldukça atıf yapmıştır. Nitekim Anadolu sahasında yazılmış ilk divan olması yönüyle önemli bir konuma sahip olan Dîvân’ındaki çoğu şiirinde şair, aşkı ve sevgiliyi anlatmış, âşıkla ilgili de dikkat çekici hususlara değinmiş ve klasik şiirdeki yaklaşımlara ilham olacak-şekilde ideal âşık tipinin belli başlı vasıflarına yer vermiştir. Buna göre bu çalışma Yûnus’un, âşıkla ilgili düşüncelerinin klasik Türk şiirinde ne derece yansımalarını bulduğunu tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Yûnus Dîvânı’ndan alınan şiirlere konu, bakış açısı ve tema bakımından olabildiğince en yakın olan beyitler tercih edilerek Yûnus’un şiirlerinin hemen altında bunlar da sıralanmış, mukayese metodu ve anlama dayalı şerh yönteminden yararlanılarak alıntılanan şiirler değerlendirilmiştir. Bu çalışmayla âşık tipine dair özellikler açısından Yûnus’un birçok klasik şair üzerinde ya doğrudan yahut dolaylı bir şekilde etkili olduğu, hatta bazı şiirlerindeki anlam zenginliğini klasik şairlerin yakalayamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Yûnus Emre, who has an extremely important place in the formation of Turkish literature in Anatolia, generally dealt with divine love in his poems. Saying that he loved the created because of the Creator, he emphasised that even his love for the world of existence was of divine origin. Yûnus, who was already a Sufi dervish, made many references to the characteristics of the lover type in his poems. As a matter of fact, in most of the poems in his Dîvân, which has an important position as the first divan written in the Anatolian field, the poet described love and the beloved, touched on remarkable issues about the lover, and included certain characteristics of the ideal lover type in a way that would inspire the approaches in classical poetry. Accordingly, this study was conducted to determine to what extent Yūnus's thoughts on the lover are reflected in classical Turkish poetry. The couplets that are as close as possible in terms of subject, point of view and theme to the poems taken from the Dīvān of Yūnus are preferred and these are listed just below the poems of Yūnus, and the quoted poems are evaluated by using the method of comparison and the method of meaning-based commentary. With this study, it has been concluded that Yūnus was either directly or indirectly influential on many classical poets in terms of the characteristics of the minstrel type, and even the richness of meaning in some of his poems could not be captured by classical poets.