Dini Toplumsal Hareketlerde Kaynak Mobilizasyonu Bağlamında Mubahlaştırma

Abstract

Kaynak mobilizasyonu teorisi toplumsal hareketleri rasyonel temelli yaklaşımla açıklayan bir teoridir. Bu teoriye göre toplumsal bir hareketin başarıya ulaşması belli kaynakları harekete geçirmesini ve onları elde etmesini gerektirir. Aynı şekilde bireylerin bir toplumsal harekete katılmaları için o hareketin bireyleri maddi ve manevi kaynaklarla tatmin etmesi ve beklentilerini karşılaması gerekir. Bu sebeple bireyler duygusal nedenlerle değil rasyonel temelli güdülenmelerle hareket ederek bir toplumsal harekete katılırlar. Dini toplumsal hareketleri kaynak mobilizasyonu çerçevesinde açıklamak mümkündür. Her ne kadar dini toplumsal hareketlerin temel kaynağı kutsal olsa da hareketin devamı ve başarısı için dünyevi bazı gereksinimlere ihtiyaç duyar. Bu anlamda kaynakların temini ve harekete katılan bireylerin beklentilerinin karşılanması bu tür hareketler içinde zorunluluk arz eder. Dini toplumsal hareketler dinin fonksiyonlarından olan meşrulaştırmayı kullanarak kendilerine kaynak elde edebilirler. Dini hükümlerle yasaklanmış bir eylemin harekete kaynak kazandırmak adına mubahlaştırılarak yapılmasının caiz görülmesi böyle bir meşrulaştırma yöntemidir. İslam tarihinde ortaya çıkan pek çok hareket, bu tür meşrulaştırma metotlarını uygulayarak ideallerini yerine getirme çabası içinde olmuşlardır. Bu bağlamda İslam tarihinin erken dönemlerinde ortaya çıkan Hâricîlerin ve günümüzdeki Fethullahçi Terör Örgütü (FETÖ)’nün mubahlaştırmayı kaynak sağlamada bir yöntem olarak kullandıkları görülmektedir. Bu çalışmada dini hareketlerin mubahlaştırmayı nasıl kaynak olarak kullandıkları bu iki hareket örneklendirilerek ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır.

Resource movement must satisfy individuals with material and spiritual resources and meet their expectations for individuals to participate in a social movement. Therefore, individuals participate in a social movement by acting with rational motivations, not emotional reasons. It is possible to explain religious social movements within the framework of resource mobilization. Although the main source of religious social movements is sacred, it needs some worldly needs for the continuation and success of the movement. In this sense, the provision of resources and meeting the expectations of the individuals participating in the movement is a necessity for such movements. Religious social movements can obtain resources for themselves by using legitimation, which is one of the functions of religion. It’s such a legitimation method that an act prohibited by religious provisions making it permissible to give resources to the movement. Many movements that emerged in Islamic history have tried to fulfill their ideals by applying such legitimation methods. In this context, it is seen that the Khārijīs, who emerged in the early stages of Islamic history, and the current Fethullahist Terrorist Organization (FETO) used permissible as a method of providing resources. In this study, it has been tried to show how religious movements use permissible as a source by illustrating these two movements. Document analysis method, one of the qualitative research designs, was used in the study.