OSMANLI’YI İBN-İ HALDUN’LA ÖYKÜLEMEK: BAHTİYARLIK ROMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Ahmet Mithat Efendi’nin Bahtiyarlık romanı, yazarı hakkındaki genel araştırmalarda ya da müstakil makalelerde çeşitli özellikleriyle incelenmiştir. Yapılan incelemelerde romanın biçimsel olarak hangi türe girdiği ya da içerdiği çeşitli temalar açısından değerlendirilmeler mevcuttur. Bu araştırmada romanın biçimsel özellikleri konu edilmemektedir. Sadece içerik açısından bir inceleme yapılmıştır. Araştırmada Ahmet Mithat Efendi’nin Bahtiyarlık’ta esas olarak on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı toplumuna ait sorunları ve bu sorunlar hakkındaki çözüm önerilerini bir bütün olarak sergilemek istediği ve bunu yaparken de İbn-i Haldun’un Mukaddime isimli eserindeki kavramları ve yöntemi kullandığı öne sürülmektedir. Ahmet Mithat Efendi, romanda, İbn-i Haldun’un “medeniyyet” ve “bedâvet” kavramlarını ve yöntemini dönemin bireysel ilişkilerini, aile ekonomi, bürokrasi siyaset gibi toplumsal kurumlarını ve mekânsal tasavvurları açıklamak üzere edebî bir dille kullanmıştır.