ANADOLU’YU AYDINLATAN ŞİRVÂNÎLER VE AMASYA’DA ŞİRVÂNÎ ŞAİRLER

Abstract

Anadolu her devirde ilim ve sanatın merkezi olmuş, pek çok coğrafyadan âlim ve sanatkârları kendisine çekmiştir. Anadolu’nun ilim ve sanat merkezlerinden biri olan Amasya da bu cazibe merkezlerinden olmayı başarmış önemli bir kültür şehridir. Amasya, Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde tüm dünyadan olduğu gibi Azerbaycan sahasında da yüzlerce âlim ve sanatkâra vatan olmuştur. Özellikle Şirvânşahlar devletinin etkisi, Şirvân bölgesinden gelen âlimlerin çokluğu ve Kafkasya’nın büyük âlimi İsmail Siraceddin Şirvânî’nin Amasya’da ikametinden dolayı bu bölgeden gelenlere genel bir ad olarak Şirvânî denmiştir. Amasya Tarihi adlı on iki ciltlik çalışmada, Hüseyin Hüsameddin Yasar, bu isimlerin tek tek biyografisini yazmış ve ölümsüz bir kaynak bırakmıştır. Çalışmada bu eser ve Hümâ-yı Arş adlı menakıbnameden yola çıkarak Anadolu’da, özellikle Amasya’da ünlenen Şirvânîler tanıtılmaya çalışıldı. Bu isimler, sadrazamdan en alt kademedeki memura kadar çok değişik toplum katmanındandır. Fakat ortak özellikleri ilmi ve sanatı her daim baş tacı etmeleridir. Âdeta Anadolu’nun din, tasavvuf, sanat hayatını Şirvânîler ilmek ilmek dokumuştur, denilebilir. Kendi renklerini Anadolu halısının içine motif motif yerleştirmişlerdir. Şu bir gerçektir ki Şirvânîler olmadan Anadolu’da, özelde de Amasya’da pek çok ilim ve sanat eksik kalırdı. Önemli isimleri sıralayıp haklarındaki bilgiler özetlenen çalışma ile bu sahada derli toplu bir Şirvânî âlimler tablosu ve şâirler biyografisi elde edilmiş olunacaktır.

Anatolia has always been the center of science and art and has attracted scholars and artisans from many geographies. Amasya, one of Anatolia's science and art centers, is an important cultural city that has managed to become one of these attraction centers. Amasya was home to hundreds of scholars and artisans in the field of Azerbaijan as well as all over the world in the Seljuk and Ottoman Periods. Because of the abundance of scholars from the Shirvan region, those who came here were called Shirvani, a known name. In the twelve-volume work titled Amasya History, Hüseyin Hüsameddin Yasar wrote the biographies of these names one by one and left an immortal resource. In our study, based on this work, we will try to introduce the Shirvanis who became famous in Anatolia, especially in Amasya. These names showed themselves in many different layers of society, from the grand vizier to the lowest official. However, their common feature is that they always take science and art to the fore. It is almost as if the Shirvanis weaved Anatolia's religious, mystic and artistic life. It is a fact that without the Shirvanis, many sciences and arts would be incomplete in Anatolia, especially in Amasya. Here, with this study, in which we will list these important names alphabetically and summarize the information about them, we will have obtained a neat "table of Shirvani scholars and poets in Anatolia, especially in Amasya".