Cumhuriyet Dönemi Türk Kadınının Modernleşmesinde Öncü Bir Kurum: İsmet Paşa Kız Enstitüsü Ankara (1928-1938)

Abstract

Modern kelimesi; çağcıl, çağdaş ve yeni anlamlarına gelmektedir. Modernleşme ise; Batı Avrupa’da sanayi inkılabıyla ortaya çıkan, ekonomik, sosyal ve siyasi gelişmeleri ifade eden bir kavramdır. Genel anlamda modernleşmenin dört aşamasından bahsedilmektedir: 1.Sanayileşme ve ekonomik gelişmişlik; 2.Bilgiye, ahlaka ve sanata bakış açısı; 3.Geleneksel toplum anlayışından farklılaşıp bireyin kendini yöneten birey olması; 4.Ulus devlet olma ve demokratik süreçleri yaşama aşamasıdır. Türkiye’de modernleşme Osmanlı Devleti’nde modernleşmenin büyük bir ivme kazandığı Tanzimat Döneminde yoğunlaşmaya başlamış, 1.Meşrutiyet, 2.Abdülhamit Dönemi ve 2. Meşrutiyet Dönemleriyle devam etmiştir. Eğitim tarihimizde modernleşme ise askeri alanda açılan okullarla başlamış, kız rüştiyeleri vs. eğitim kurumlarıyla devam etmiştir. Osmanlı’da, kadınların eğitimi bağlamında Kız Sanayi Mekteplerinin değişim ve dönüşümleriyle Cumhuriyet Döneminde Kız Enstitüleri açılmıştır. Bu enstitülerden biri de -günümüzde Zübeyde Hanım Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi olarak faaliyet gösteren- İsmet Paşa Kız Enstitüsü’dür. Bu enstitünün temel misyonu; yeni Türk kadınlarına modern dünyadan örnekler vermek için kurulmuş bir sanat ve kültür müessesesi olmasıdır. Bu kurum, yabancı bilim insanı Omar Buyse’nin önerisiyle İsmet Paşa Kız Enstitüsü olarak 1928 eğitim öğretim yılında faaliyetine başlamıştır. Enstitü, tarihsel süreçte birçok isim değişikliğine uğrayarak günümüzde Zübeyde Hanım Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ismini almıştır. Okulun temel misyonu çağdaş Türk kadını yetiştirme projesi olmuştur. Öte yandan İsmet Paşa Kız Enstitüsü bazı komşu ülkelere örnek bir eğitim kurumu olabilecek düzeyde bir kurum olarak faaliyet göstermiştir. İsmet Paşa Kız Enstitüsü, sadece Doğu ülkelerinden değil Batı ülkelerinden de kişi ve kurumların dikkatini çekmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nin Büyükelçisi Charles H. Shenill, 5 Temmuz 1932'de, okulu ziyaret etmiş, izlenimlerini ülkesindeki sorumlu bakana bildirmiştir. Bu araştırmanın amacı; İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nün Türk kadınının modernleşmesindeki katkısına vurgu yaparak üstlendiği rolü ortaya çıkarmaktır. Tarama modeliyle gerçekleştirilen bu araştırma, İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nün Türk kadınının modernleşmesindeki yeri inceleyerek söz konusu olguya hangi açılardan katkı sunduğunu ortaya koyan betimsel bir araştırmadır. Bu araştırmada nitel veri toplama tekniklerinden biri olan doküman incelemesi kullanılmış ve elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak incelemeye alınan veriler; T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi fonlarında yer alan kaynaklar, dönemin gazeteleri, konu ile ilgili telif eserlerle lisansüstü tezlerden temin edilmiştir. Eldeki veriler anlam bütünlüğü açısından tasnif edilerek çalışma biçimlendirilmiştir.

The concept ‘modern’ refers to contemporary, up-to-date and new. Modernization, on the other hand, is considered as a concept that represents the economical, social and political developments triggered by the Industrial Revolution in the West Europe. Modernization typically consists of four steps: 1. Industrial and economical development, 2. Perspectives on knowledge, ethics and art, 3. Being an independent individual rather than dependent on the traditional society, and 4. Being a nation state and undergoing the democratic processes. The modernization process of Turkey started in the Tanzimat Reform Era in which the modernization in the Ottoman Empire had also stepped up, and continued during the 1st Constitutional Period, 2nd Abdulhamit Period and the 2nd Constitutional Period. Modernization in Turkey’s educational history started with the military schools, girls’ middle schools etc. In the Ottoman Empire, Girls’ Institutes were opened after the transformation of Girls’ Industrial Schools in terms of women education. One of these is İsmet Paşa Girls’ Institute, today serves as Zübeyde Hanım Vocational and Technical Anatolian High School. The importance of this school was that it was a cultural and art center founded to display the examples from the world to the Turkish women. This school started to teach as İsmet Paşa Girls’ Institute thanks to the suggestions of the foreign scholar Omar Buyse in 1928. The institute is called as Zübeyde Hanım Vocational and Technical Anatolian High School even though it had undergone several changes with its name. The basic mission of this institute was to educate the contemporary Turkish Woman prototype. Moreover, it drew attention of individuals and institutions from the West countries while functioning as a pioneer educational institution which could be taken as an example. İsmet Paşa Girls’ Institute drew attention of the individuals and institutions from the east countries as well as the ones in the west. Charles H. Shenill, A US Ambassador, visited the school in the fifth of July, 1932 and shared his observations with the related minister in his own country. The purpose of this study was to reveal the role of İsmet Paşa Girls’ Institute, drawing attention to its contribution to the modernization of Turkish women. This study, designed as a survey research, is a descriptive one that unearths what contributions made by the İsmet Paşa Girls’ Institute to the modernization of Turkish women. In this study, the data sources were documents and the obtained documents were analyzed through content analysis. The data sources can be listed as: sources in the Presidency of the Turkish Republic Directorate General of State Archives, related newspapers, copyrighted sources, and dissertations. The related data were classified based on the theme in the study