Bir Avarız Akçesi Vakfının Muhasebesi: Kastamonu Kırkçeşme Mahallesi Örneği

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu’nda vakıf kurumunun oldukça yaygın bir faaliyet alanı bulunmaktadır. Eğitim, sağlık, kültür faaliyetleri, beledi hizmetler gibi farklı konularda toplumsal beklentiye cevap verecek ölçüde vakıf üniteleri kurulmuştur. Bu kuruluşların hem faaliyetlerini devam ettirmesi hem de sürekliliğinin sağlanması için hali vakti yerinde olanlar kazançlarından bir kısmını bu hayrî müesseselere vakfetmek suretiyle bağışlamışlardır. Bağış yapılan müesseseler medrese, cami, hamam, çeşme gibi toplumun doğrudan faydalandığı üniteler olduğu gibi mahalle ve köy ahalisinin ortak yükümlülüklerini yerine getirme sırasında karşılaşabilecekleri müşkülatların giderilmesi için kurulan yardım sandıkları türünde de olabilmektedir. Bu sandıklardan birisi avarız akçesi sandığıdır. Mahalle ve köy ahalisinin ortak yükümlülüğü için oluşturulan bu sandığa yapılan bağışlar ile ödeme kabiliyeti olmayan kişilerin yararlanması amaçlanmıştır. Bu sandıkların bir başka hizmet alanı ise mahalle ahalisi ve esnafının ekonomik faaliyetleri için bir çeşit kredi kullandırma şeklinde görülür. Bu çalışmada Kastamonu Kırkçeşme Mahallesi avarız akçesi vakfı muhasebe kayıtları incelenmek suretiyle hem vakfın işleyişi hem de ekonomik faaliyet alanı ile ilgili bir sonuç elde edilmesi amaçlanmaktadır.

The foundation institution had widespread activity in the Ottoman Empire. Foundation units were established to meet social expectations in different fields such as education, health, cultural activities, and municipal services. For these organizations to continue their activities and ensure their continuity, well-off people donated some of their earnings. The institutions provided with donation support were units that the society directly benefited from, such as madrasahs, mosques, baths, and fountains as well as aid funds established to eliminate difficulties that the rural people would encounter while fulfilling their common obligations. One of these waqfs funds was the avariz. The donations made to this fund, created for the common obligation of the rural people, were intended to benefit people who couldn’t pay. Another service of these funds was providing a kind of loan for the economic activities of the rural people and tradesmen. This study explores the foundation's functioning and economic activities by analyzing the accountancy records of the Kastamonu Kırkçeşme District Avariz cash foundation.