ŞİKÂYETLER BAĞLAMINDA 1742-1749 YILLARI ARASINDA AMASYA VAKIFLARI

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu altı asırlık ömrü boyunca hem başkentte hem de taşrada adalete büyük önem vermiştir. Tebaasına karşı adaleti sadece yerel mahkemelerle sağlamakla yetinmeyen imparatorluk, yerel mahkemelerin çeşitli sebeplerden dolayı çözüm üretemediği durumlarda, adaleti tesis edecek ve halkın sorunlarına çözüm bulacak yeni bir imkân daha sunmuştur. Bu imkân sayesinde Osmanlı tebaası, ikamet ettikleri mahallerde sorunlarını çözemese bile devletin en üst yargı mercii olan Divân-ı Hümâyun’a şikâyetlerini iletebilmişler ve bu şikâyetlerin giderilmelerini sağlayabilmişlerdir. Tebaanın şikâyetleri ve Divân’ın bu şikâyetlere getirdiği çözümler; erken tarihlerde Mühimme Defterleri’ne, daha sonraki tarihlerde sırasıyla Şikâyet ve Ahkâm-ı Şikâyet Defterleri’ne kaydedilmişlerdir. Bu çalışmada; 1-3 Numaralı Sivas Ahkâm-ı Şikâyet Defterleri’nde Amasya Kazâsı’nda yaşayan insanların 1742-1749 yılları arasında Divân-ı Hümâyun’a ilettikleri vakıflar ile ilgili şikâyet kayıtları esas alınmıştır. Bu dönemde vakıf meselelerini içeren toplam 128 şikâyet kaydı tespit edilmiş ve bu bağlamda bir müessese olarak vakıflarda meydana gelen türlü bozulmalar, vakıfların yaşadığı sıkıntılar, vakıf görevlilerinin usulsüzlükleri veya mağduriyetleri ve benzeri meseleler üzerinde durulmuştur. Ülke genelinde meydana gelen siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel bozulmanın vakıf sistemine Amasya özelinde ne gibi sorunlara sebebiyet verdiği şikâyet kayıtlarında yer alan örnekler ile açıklanmaya çalışılmıştır.

Throughout its six-century life span, the Ottoman Empire attached great importance to justice both in the capital and in the provinces. The empire, which was not content with providing justice to its subjects only through local courts, offered another opportunity to administer justice and find solutions to the problems of the people in cases where local courts could not provide solutions due to a variety of reasons. Thanks to this the Ottoman subjects were able to place their complaints to the Divan-ı Hümâyun, the highest judicial authority of the state even if they could not resolve their problems in the vicinity of their residence and were able to have them resolved. The complaints of the subjects and the Divān's solutions to these complaints were recorded in Mühimme Books in the early period and in Şikâyet and Ahkâm-ı Şikâyet Books in the later periods. This study is based on the records of complaints about foundations made by the people living in the province of Amasya to the Divān-ı Hümâyun between the years 1742-1749 in the Sivas Ahkām-ı Şikâyet (Complaint) Books No. 1-3. In this period, a total of 128 complaint records were identified on the waqf issues which focused on such matters as various deteriorations in waqfs as an institution, the problems experienced by waqfs, and irregularities or victimization of waqf officials. Also, the findings show what sort of problems the political, economic and socio-cultural deterioration that occurred throughout the country led to in the waqf system with a focus on Amasya.