Çorum İli Buğday Tarlalarında Yayılış Gösteren Xanthium spinosum L., Xanthium strumarium L., Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex Steud Istilacı Türlerinin Biyolojik ve Ekolojik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Topraktaki Bazı Önemli Bakteriler Üzerine Etkileri

Abstract

Ekosistemin işleyişini etkileyen önemli faktörlerden biri de istilacı türlerdir. İstilacı türler besin döngüsü, kaynaklardan yararlanma konusunda bulundukları ekosistemin süreçlerini olumsuz etkiler. Azot döngüsünü hızlandırarak kılcal köklerini büyütüp topraktan azot alınımını artırmaktadır. Adaptasyon yetenekleri yüksek ve kaynak kullanımları gelişmiştir. Salgıladıkları allelo-kimyasallar vasıtasıyla diğer bitkilerin çimlenme ve büyümelerini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Tarımda verimin azalmasıyla birlikte ekonomik zararlara neden olmaktadır. Çorum ilinde Buğday tarımsal üretimin başında gelmektedir. Özellikle ekonomik değeri olan bu bitkilerin gelişimin engelleyen unsurlardan en önemlileri olan istilacı türlerin etkilerinin bilinmesi gerekir. Çalışma Çorum ili?nde önceden belirlenen buğday tarlalarında yürütüldü. Arazi çalışmalarında Xanthium spinosum, Xanthium strumarium, Phragmites australis istilacı türlerinin fenolojik özellikleri, yayılma hızları, popülasyon yoğunluğu, biyomas ölçülmesi, istila gücü, Grime stratejileri verileri toplanmış olup ve toprak ve bitki örnekleri alındı. Laboratuvar çalışmalarında her bir türün besin elementleri konsantrasyonu, yaprak özellikleri, tohum oranlarının belirlenmesi, toprak analizleri, çimlendirme denemeleri, allelopatik bileşiklerin analizi, istilacı türlerin topraktaki bazı önemli bakteriler üzerine etkisi araştırıldı. Bu çalışmanın amacı, Türkiye?nin Çorum ilinde yayılış gösteren Xanthium spinosum, Xanthium strumarium, Phragmites australis istilacı türlerinin ekolojik isteklerini ve dağılım alanlarını, yayılma şeklini, çimlenme potansiyellerini, Grime stratejilerini, çözünmez haldeki fosforu Siderofor üreten ve azot bağlayıcı bakteriler üzerine etkileri belirlemektir. Ayrıca istilacı türlerin ekosisteme verdikleri zarar ve bu zararın kontrolü ile ülkemiz ve Çorum ili ekosistemleri için taşıdığı muhtemel riskleri araştırmaktır. Yapılan araştırmalar sonucunda, satürasyon, pH, kireç, potasyum, fosfor ve azot buğday tarımı yapılan alanlarda yüksekken, yalnızca organik madde tarım yapılmayan alanlarda yüksek bulunmuştur. İstila gücü tüm tarla içi lokalitelerde daha yüksek bulunmuştur. Çimlenme oranlarına bakıldığında Phragmites australis ve Xanthium strumarium türünde tarla dışı alanda yayılış gösteren türlerden alınan örneklerde çimlenme yüzdesi yüksek bulunmuştur. Xanthium spinosum türünde ise tarla içinde alınan örneklerde çimlenme yüzdesi yüksek bulunmuştur. 3 tür için de toprak üstü biyomasın buğday tarlası dışında yetişen lokalitelerde daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bütün türlerde SLA değeri tarla içi alanlarda daha düşük bulunmuştur Buğday tarlası içinde yayılış gösteren Phragmites australis ve Xanthium strumarium türlerinde yaprak N değeri daha yüksek bulur iken Xanthium spinosum türünde ise buğday tarlası dışında daha yüksek N değeri bulunmuştur. Yaprak P değeri ise Xanthium strumarium türünde buğday tarlası dışında yüksek bulunur iken diğer türlerde buğday tarlası içinde daha düşük olduğu tespit edilmiştir. N/P oranı buğday tarlası içinde yayılış gösteren bireylerde daha yüksek bulunmuştur. Bütün türlerde tarla içi lokalitelerde LAİ değerinin düşük çıktığı tespit edilmiştir. Türlerde populasyon yoğunluğu tarla dışı alanlarda daha yüksek bulunmuştur. Tarla içinde ve tarla dışında yayılış gösteren Phragmites australis rekabetçi C stratejisi, tarla kenarında yayılış gösteren Xanthium spinosum strese dirençli-rekabetçi SC, tarla dışında yayılış gösteren strese dirençli/strese dirençli rekabetçi sekonder strateji S/SC, yine tarla dışında yayılış gösteren ve tarla içinde Xanthium strumarium strese dirençli-rekabetçi SC stratejisine sahip olduğu bulunmuştur. Son olarak çalışılan istilacı türlerin topraktaki faydalı bakterilerin yoğunluğunu azaltabileceği sonucuna ulaşılmıştır.