KAÇAR İDARESİ DÖNEMİNDE İRAN’DA GİZEMLİ BİR SEYYAH: EDWARD GRANVİLLE BROWNE

Abstract

Edward Granville Browne, İngiltere’de Eton College’de başladığı okul hayatını Cambridge’de tıp okumakla devam ettirmiştir. Tıp öğrencisi iken babası tarafından İstanbul’a gönderilmiş, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında meydana gelen 93 Savaşı haberlerine ilgi duymuştur. Bundan sonra Ortadoğu ve Osmanlı ile ilgili kitapları okurken Farsça, Türkçe ve Arapça öğrenmeye başlamıştır. İngiltere’de İranlı entelektüel Hacı Pirzadeh Naini ile tanıştıktan sonra Mazhar Ali unvanını kullanmış ve İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından bir yıllığına Tahran’a gönderilmiştir. İran’a geldikten sonra meşrutiyetçi Bahai önderleri ile irtibata geçmiştir. Çalışmamızda Browne’nin tıpçı olmasına rağmen İran’a gidiş sebebini, bu ülkenin meşrutiyet süreci yaşadığı ve iç karışıklığa sürüklendiği bir dönemde meşrutiyetçilerle irtibatının sebebini bulmaya çalıştık. İran’a gittikten sonra Bahailerle irtibata geçmesi, Osmanlı-İran sınırındaki sınır meselelerine ve İran’daki mezhebi ihtilaflara müdahil olması da çalışmamızın ana hedefini oluşturmaktadır. İran seyahati ile ilgili notlarını topladığı seyahatname en önemli kaynağımızdır. Dilbilimci olmamasına ve İran’da bu alan ile ilgili kişilerle irtibata geçmemesine rağmen İran Edebiyatı Tarihi yazmasına dair sorulara cevap aramaya çalıştık. Farsçaya ilgisi sebebiyle İran’da bu alanla ilgili kişilerle irtibata geçmekten ziyade Tahran, Kirman, Yezd, Zencan ve İsfahan’da daha çok Bahai ve Zerdüştlerle olan irtibatının sebebini öğrenmeye çalıştık.