İlkokul Öğrencilerinin Doğal Afetlere İlişkin Bilişsel Yapıları

Abstract

İlkokul öğrencilerinin doğal afetlere yönelik bilişsel yapılarını ortaya koymak amacıyla yapılan bu araştırma tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırma 2022-2023 öğretim yılı bahar döneminde, Orta Karadeniz Bölgesinde bir ile bağlı ilçedeki bir ilkokulda gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sınıftan 62, dördüncü sınıfta 91 olmak üzere toplam 153 öğrencinin katıldığı araştırmada kelime ilişkilendirme testi ile veriler toplanmıştır. Doğal afet, deprem, sel, çığ, heyelan, fırtına, yangın ve iklim değişikliği anahtar kavramlar olarak seçilmiştir. Verilerin betimsel analizi yapılarak tablolar ve kesme noktası analizi ile kavram ağları oluşturulmuştur. Araştırmada öğrencilerin en fazla doğal afet kavramına, en az ise heyelan kavramına kelime ürettiği bulunmuştur. Kesme noktası analizinde doğal afeti en çok sel, çığ ve deprem kavramlarıyla en yüksek 100 ve üzeri frekansta ortaya çıkmıştır. Heyelan, fırtına ve yangın anahtar kavramları 80-100 kesme noktası aralığında çıkarken iklim değişikliği anahtar kavramı 20-40 aralığında kavram ağında çıkmıştır. Öğrencilerin doğal afet kavramları arasında ilişkileri kurmakta zorlandıkları 10-20 aralığında çapraz bağlantıların arttığı ve frekansı onun altında olan kelime sayısının fazlalığı dikkat çekmiştir. Kurdukları cümlelerin çoğunlukla bilimsel içerikte olmayan günlük konuşmalardan oluşan cümleler olduğu görülmüş, bununla birlikte kavram yanılgısı ifadelerine de rastlanmıştır. Öğrencilerin doğal afetlere ilişkin kavramsal öğrenmelerini desteklemeye yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur.