İbn-i Arabi’de Ölüm Ötesi Hayat

Abstract

Ölüm, tarih boyunca insanların zihnini meşgul eden önemli felsefi konularından biri olmuştur. Ölümle birlikte organizmanın yaşam süreci sona ermektedir. Bu durum insanlarda ölümsüzlük isteğine neden olmaktadır. Ölümsüzlük isteği bu dünyada biyolojik olarak ölümsüz kalma ya da öldükten sonra ruhun ölümsüz olması şeklinde iki farklı türde karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, ölümsüzlük isteği ve ölüm sonrası varoluş arayışları İbnü’l-Arabî'nin düşünceleri bağlamında ele alınmaktadır. Bu makale yöntem olarak, İbnü’l-Arabî'nin ölüm ve ölüm sonrası hayatla ilgili düşüncelerinin detaylı bir şekilde analiz edilmesi ve bu düşüncelerin diğer İslam filozoflarının görüşleriyle karşılaştırılması üzerine odaklanmaktadır. Bu anlamda çalışma, bu konudaki farklı yaklaşımları anlamamıza yardımcı olması açısından önemlidir. Makalede İbnü’l-Arabî’nin eserlerindeki ölüm, berzah, diriliş, mead ve Cennet-Cehennem kavramları üzerinden onun ölüm ve ölüm, ötesi hayat konusundaki görüşleri ortaya konularak değerlendirilmiştir. Ele aldığımız bu kavramları genel olarak değerlendirdiğimizde, ilk sırada ölüm yer almaktadır. Ölümü İbnü’l-Arabî, insanın Hakk'a dönüşü ve bir uyanışı olarak değerlendirmiştir. Berzah kavramı ise dünya ile âhiret arasındaki geçiş dönemini simgeler ve ruhların hazırlık aşamasıdır. Ölüm ötesi hayatla ilgili olarak İbnü’l-Arabî’nin kullanmış olduğu, mead kavramı, insanın varoluşsal sürecini, manevi gelişimini ve âhirete yönelik beklentilerini anlamak için kullanılır. İbnü’l-Arabî, ölüm sonrası dirilişi cismani bir birleşme ve aşkın bir tecelli olarak tanımlar. Cehennemle ilgili düşüncelerinde İbnü’l-Arabî, Cehennemin hem yaratılmış hem de yaratılmamış bir yönü olduğunu savunur. Ona göre Cehennem, günahkarların cezalandırıldığı yer olmanın ötesinde manevi temizlik ve eğitim amacı taşır. O, Cehennemin ebedi olduğunu düşünür, ancak bazı eleştirilere maruz kalır. İbnü’l-Arabî, Allah'ın rahmetinin azabına üstün geldiğine inanarak Cehennem azabının bir süre sonra etkisiz hale geleceği görüşünü benimser. Bu düşünce, bazı alimler tarafından eleştirilmiş ve Allah'ın azap ve gazabını vurgulayan ayet ve hadislere aykırı olduğu düşünülmüştür.