Orta çağ islam dünyasında değerli taşlar: İnci, mercan, yâkût, yeşim taşı, fildişi, safir

Abstract

Bu tezin konusu; Orta Çağ İslâm dünyasında değerli taşlar İnci, Mercan, Yâkût, Yeşim Taşı, Fildişi, Safir' dir. Çalışmada dönemin ana kaynakları ve günümüzdeki araştırma eserlerden büyük ölçüde yararlanılmaya çalışılmıştır. Sert bir cisim olarak bilinen taş, geçmiş toplumlarda farklı anlamlar ve kavramlar içerisinde kullanılmıştır. Örneğin Eski Çağda Mezopotamya'da kurulan devletler taşların tılsımına inanarak, taşları; muska ve kolye olarak kullanmışlardır. Bir maddenin değerli taş sayılabilmesi için nadir, dayanıklı ve güzellik bakımından çekici olması gerekir. İslâmiyet'ten önceki dönemde Yeşim Taşı'nın çok yaygın olarak kullanıldığı, özellikle bu dönemde Yeşim Taşının efsanevi niteliklere sahip olduğu, bu sebeple toplumun vazgeçilmez bir parçası haline geldiği görülmektedir. Ayrıca Türkler ve aynı dönem yaşayan Arap toplumu, Yeşim Taşı'nın yağmur yağdırma bereketine ve ölümsüzlüğe sahip olduğuna inanmışlardır. Orta Çağ İslâm dünyasında insanların önemli bir geçim kaynağı haline gelen değerli taşlar, bulundukları coğrafî bölgelere ticarî bakımdan önem kazandırmıştır. Bu taşlar; takı, dekorasyon, elbise, kıyafet ve ayakkabı başta olmak üzere birçok unsurda dönemin kadınları için vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir. Süs eşyaları, geçmişte toplumları cezbeden önemli mücevherler içerisindedir. Bu süs eşyaları içerisinde değerli taşlar çok önemli yer tutar. Özellikle inci, mercan, yâkût, Yeşim Taşı, fildişi, safir Orta Çağ'da hemen hemen bütün toplumlarda çok önemli bir kıymet arz ediyordu. Bu taşlar hem zenginlik sebebiydi hemde ziynet eşyası olarak en başta gelenlerdi. Çalışmada inci, mercan, yâkût, Yeşim Taşı, fildişi, safir gibi değerli taşların Orta Çağ İslâm dünyasındaki durumu araştırılmıştır. Bu tezin amacı: Orta Çağ İslâm dünyasında kullanılan değerli taşların (İnci, Mercan, Yâkût, Yeşim Taşı, Fildişi ve Safir) üretimi, hangi amaçlarla kullanıldığı, ticareti ve Orta Çağ İslâm dünyasındaki fonksiyonlarının değerlendirilmesidir. Bunun yanında ele alınan bu değerli taşların; oluşum serüveni, adlandırılması, bulunduğu coğrafî bölge, üretimi, sağlık alanında faydaları, ekonomik değeri ve ticareti, hediye olarak sunulması, süs eşyası ve mehr olarak kullanımı ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

The subject of this thesis is precious stones such as pearl, coral, ruby, jade, ivory, and Sapphire in the medieval Islamic are. This study has used the main sources of the period and today's research works. Stone, known as a hard object, has been associated with different meanings and concepts in past societies. For example, the states established in Mesopotamia in ancient times believed in the talisman of stones, they were used as amulets and necklaces. For an item to be considered a gemstone, it must be rare, durable, and attractive in beauty. It is seen that jade was widely used in the pre-Islam era. In this period, particularly, it is seen that jade has legendary qualities and therefore it has become an indispensable item for society. In addition, the Turks and the Arab society living in the same period believed that the jade stone had the blessings of rain and immortality. Precious stones, which became an important source of livelihood for people in the medieval Islamic world, brought commercial importance to the geographical regions where they were located. These stones have become an indispensable element for the women of the period in many ways, especially as jewelry, decoration items for dresses, clothes, and shoes. Ornaments are among the important jewels that have attracted societies in the past. Precious stones have a very important place among these ornaments. Especially pearl, coral, ruby, jade, ivory, sapphire had a very important value in almost all societies in the Middle Ages. These stones were both the cause of wealth and the foremost among the jewelry items. In this study, the situation of precious stones such as pearl, coral, ruby, jade, ivory, and sapphire in the medieval Islamic world is investigated. The aim of this thesis is to evaluate the production, the purposes for which the precious stones (Pearl, Coral, Ruby, Jade, Ivory, and Sapphire) are used, their trade, and their functions in the medieval Islamic world. In addition, some unique aspects of these precious stones such as the formation process, naming, geographical region, production, health benefits, economic value, trade, presenting it as a gift, using it as an ornament, and dowry are discussed in detail.