2198 numaralı Sivas Eyaleti, Amasya Sancağı, Hacıköy kazâsı Müslim Defterinin transkripsiyon ve değerlendirmesi [H.1262(m.1845/1846)]

Abstract

Osmanlı kurumlarındaki köklü değişikliklerin önemli bir kısmı, II. Mahmut döneminde görülmüştür. Bunlardan biri de nüfüs sayımlarıdır. Bu dönemde özellikle Osmanlı toplumunun askeri gücünü tespit etmek gayesi ile yapılan ilk sayımlarda erkek nüfus detaylı bir şekilde kayda geçerken kadın nüfus dikkate alınmamıştır. Buna rağmen 19. yüzyıla ait nüfüs sayımlarının kaydedildiği defterler Osmanlı Devleti'nin bu dönemi ile ilgili önemli demografik veriler içermektedir. Tanzimat Dönemindeki diğer köklü yeniliklerden biri de taşra idaresi ile ilgilidir. 1842 yılında eyaletler sancaklara, sancaklar kazâlara ayrılmış, bu düzenleme esas alınarak Osmanlı taşrasında da nüfüs sayımları yapılıp defterlere kaydedilmiştir. Yapılan bu düzenlemeye göre 1845-1846 yılında Hacıköy, Sivas vilayeti Amasya sancağına bağlı bir kazâdır. Çalışmamıza konu olan Hacıköy kazâsı Müslim Nüfus Defteri, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'nda NFS.d kodu ve 2198 sıra numarası ile yer almaktadır. 116 sayfadan oluşan ve 19x48 ebadında bir defterdir. Defterde 4 mahalle ve 6 köyün nüfus bilgileri bulunmaktadır. Defter dönemin demografik, sosyal ve ekonomik yapısı hakkında bilgiler sunmaktadır. Kazâda ikamet eden şahısların isimleri, aile isimleri, yaş grubu, askerlik durumu, nüfus hareketleri ve mesleklerin kollara göre dağılımı gibi birçok konu yer almaktadır. Bu çalışmada yer alan bilgiler ışığında Hacıköy kazâsına ait 4 mahalle ve 6 köyün kayda geçen bilgileri tespit edilerek bölgenin sosyal ve ekonomik tarihine katkı sağlamak amaçlanmıştır.

A significant number of radical changes in Ottoman institutions took place during the reign of Mahmut II. One of them was the population censuses. In this period, especially in the first censuses conducted with the aim of determining the military power of the Ottoman society, the male population was recorded in detail while the female population was not taken into account. Nevertheless, the census books of the 19th century contain important demographic data on this period of the Ottoman Empire. One of the other radical innovations in the Tanzimat period was related to the provincial administration. In 1842, provinces were divided into sanjaks and sanjaks were divided into districts, and based on this arrangement, population censuses were conducted in the Ottoman provinces and recorded in ledgers. According to this arrangement, in 1845-1846, Hacıköy was a district under the sanjak of Amasya in Sivas province. The Hacıköy District Muslim Population Register Book, which is the subject of our study, is located in the Presidency of the State Archives with the code NFS.d and sequence number 2198. It consists of 116 pages and is 19x48 in size. It contains population information for 4 neighborhoods and 6 villages. The book provides information about the demographic, social and economic structure of the period. There are many topics such as the names of the people residing in the district, family names, age group, military service status, population movements and the distribution of occupations by branches. In the light of this information, it is aimed to contribute to the social and economic situation of the region by determining the information recorded in 4 neighborhoods and 6 villages of Hacıköy district