VAKF VE İBTİDÂ KONULARINDA YAZILMIŞ ÇAĞATAYCA BİR RİSÂLE: CELÂLEDDİN OTRARÎ’NİN VUKÛFU’L-KUR’ÂN’I

Abstract

İslamiyeti kabul eden Türkler Kur'an ilimleri konusunda (Kur'anın okunması, yazımı, hattı, toplanması, dil ve üslûbu, tertibi, çoğaltılması, kırâati, ayet ve sûrelerin birbiriyle ilgisi) birçok çalışma yapmış ve eserler ortaya koymuşlardır. Türklerin hem doğu hem de batı coğrafyasında geniş bir alanda hüküm sürmeleri gerek dil gerekse muhteva bakımından çeşitlilik sağlamış büyük bir külliyatın oluşmasına olanak sağlamıştır. Bu büyük külliyât içerisinde ele alınan konulardan birisi de vakf ve ibtida konusudur. Vakf ve ibtida, Kuran'ı okurken anlamın gerekli olduğu yerlerde durmayı ve ardından tekrar başlamayı sağlamak, böylece de kastedilen anlamın dışına çıkmamak ve anlamı bozmamak için dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. Bu konuda kaleme alınmış olan eserlerden biri de Çağatay Türkçesiyle yazılan Vukûfu'l-Kur'ân adlı eserdir. Elimizde bilinen tek nüshası mevcut olan ve Süleymâniye Kütüphânesi Şehid Ali Paşa Koleksiyonu 2824 numarada bulunan bir mecmuada bulunmaktadır. Mecmuadaki bütün eserler Kur'ân ilimleriyle ilgili olup büyük çoğunluğu Farsçadır. Birkaç Arapça risâlenin de olduğu mecmuadaki tek Türkçe risâle "Vukûfu'l-Kur'ân" olup mecmuanın 93b99a sayfaları arasında yer almaktadır. Eserin birinci bâbında Kur'ânda yer alan bazı ayetlerde okuyucunun yanlış yerde durup tekrar kaldığı yerde okumaya devam etmesi sonucunda anlamın bozulması hatta kişiyi küfre götürmesi meselesi, ikinci bâbında da Kur'ân-ı Kerîmde herhangi bir kelimede durulduğunda o kelimenin son harfinin harekesinin nasıl olacağı meselesi ele alınmaktadır. Hâfız Celâleddin Otrarî tarafından yazılan Vukûfu'l-Kur'ân'ın, mecmuadaki istinsah kayıtlarına, metnin yazım ve dil özelliklerine göre Çağataycanın Klasik dönemine ait olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada eserin tanıtımı yapılarak hakkında bilgi verilecek ve metni ortaya konacaktır

The Turks who accepted Islam have made many works and published works on Qur'anic sciences (reading, writing, calligraphy, collection, language and style, gathering, arrangement, duplication, chapters, verses and surahs). The reigning of Turks in a wide area in both the eastern and western regions has enabled the formation of a large corpus, which has diversified in language and content. One of the topics covered in this great culture is the vakf and ibtidâ. The vakf and ibtidâ are important issues that must be taken into account when trying to read the Quran in order to stop where it is necessary and then start again so that it does not get out of the meaning and does not disturb the meaning. One of the works that have been preserved in this regard is the work called Vukûfu'l-Qur'an written in Chagatai Turkish. There is a macmua in the collection of Şehid Ali Pasha Collection of Suleymâniye which is the only known copy in our hand at number 2824. All works in the macmua are related to the sciences of Qur'an and the great majority are Persian. The only Turkish treatise in the Middle Ages, in which there are a few Arabic teachings, is "Vukûfu'l- Qur'an" and is located between pages 93b-99a of the mecmuan. In the first part of the work, in some verses in the Qur'an, the reader is stopped at the wrong place and continues to read the place where he was once again taken into consideration. The second part deals with the question of how to read the last letter of the bald when the word is settled in the Qur'an. It is thought that the Vukûfu'l-Qur'an written by Hâfız Celâleddin Otrarî belongs to the classical period of Chagatai Turkish according to the writing and language characteristics of the text. In this study, the work will be introduced and information will be given and the text will be revealed