Çarlık Rusya Dönemi'nde Ahıska Bölgesi

Abstract

Stratejik öneme sahip olan Kafkasya gerek iklimi gerek doğal geçitleri ile tarih boyunca doğu ile batı, kuzey ile güney arasında bir köprü vazifesi görmüştür. Bu bağlamda güney batı Kafkasya'da yer alan Ahıska coğrafyası da birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Gerek İskit, Kimmer, Bulgar, Hazar ve Kıpçak akınları ile bölge bir Türk coğrafyası haline gelmiştir. Kadim bir Türk coğrafyası olan Ahıska Bölgesi'ne Gürcü Kralı tarafından Selçuklu akınlarına karşı getirilen Kıpçak Türkleri, Ahıska ve çevresinde 310 yıl devam eden Ahıska Atabek Devleti'ni kurmuşlardır. Kurulduğu bölgede İlhanlı, Akkoyunlu ve Karakoyunlulara bağlı kalan Atabekler, daha sonra Osmanlı akınları sonucunda 1578'de Lala Mustafa Paşa tarafından Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Ahıska Bölgesi, Çarlık Rusya'nın Türksüz bir Ahıska coğrafyası oluşturma ve güneye inme politikaları doğrultusunda 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda imzalanan Edirne Antlaşması ile Rus hâkimiyetine girmiştir. Böylece Ahıskalılar 90 yıl devam eden Rus baskısına maruz kalmışlardır. Rus hâkimiyeti döneminde, Rus asimile politikaları ve Osmanlı-Rus Savaşları sonucunda binlerce Ahıska Türk'ü ata topraklarını terk etmeye mecbur bırakılarak göç etmek zorunda kalmıştır. Buradaki tarihi ve kültürel mirasta Rus ve Ermeniler tarafından tahrip edilerek bakımsızlığa terk edilmiş, binlerce yazma eserde Petersburg'a taşınmıştır. Rusya'nın bu göç politikasının amacı Ahıska ve çevresinin Anadolu ile ayrıca Anadolu Türklüğünün Orta Asya ve Azeri Türkleri ile olan tarihi ve kültürel bağlarını koparmak, böylece tarihi emellerine ulaşmak istemesidir. Bu amaçla bölgeye yoğun bir Ermeni, Rus göçünü teşvik etmiş ve burada bir Ermeni Devleti'nin kurulmasının zeminini hazırlamıştır. Göç etmeyip, burada kalan Türkler de Rus ve Gürcü baskısı altında varlıklarını devam ettirmeye çalışmış gerek Rus gerekse Gürcü asimilesine rağmen Türklüklerini korumayı başarmışlardır. Rus devriminden sonra Sovyetlerin ilan ettiği halkların kendi kaderini tayin hakkını (self-determination) kullanan Ahıska ve Ahılkelek halkı Türkiye'ye katılmak istediklerini Gürcü yönetimine bildirmişlerdir. Bulundukları bölgede bağımsızlıklarını kazanmak için Ahıska Hükümeti Muvakkatası gibi geçici siyasi oluşumlar kurmuşlardır. Ayrıca bulundukları bölgeyi Rus ve Ermenilere karşı korumaya çalışmışlardır. Haziran 1918'de imzalanan Batum Antlaşması ile Ahıska ve Ahılkelek Türkiye'ye bırakılmış fakat Mondros Ateşkes Antlaşması gereği Türk birliklerinin Ahıska ve Ahılkelek'ten çekilmesi sonucunda Ahıska 5 Aralık 1918'de Gürcistan topraklarında kalmıştır. Yapılan çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Ahıska adının anlamı, Ahıska'nın coğrafi yapısı ana hatlarıyla ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Ahıska'nın siyasi tarihi, Çarlık Rusyasının bölge üzerindeki politikaları ele alınmıştır. Eserin üçüncü bölümünde Ahıska'daki iktisadi faaliyetler, dördüncü bölümde ise Ahıska'da eğitim faaliyetleri ve tarihi yapılar ele alınmaya çalışılmıştır.

The Caucasus, which has strategic importance, has served as a bridge between east and west, north and south, throughout history. In this context, Meskhetian geography, located in the southwestern Caucasus, has also been the cradle of many civilizations. With the Scythian, Cimmerian, Bulgarian, Caspian and Kipchak raids, the region has become Iskit has become a Turkish geography. The Kipchak Turks who were brought to the Meskhetian region an ancient Turkish geography by the Georgian King against the Seljuk raids established the Meskhetian Atabek State which lasted 310 years in around Meskhetian. Atabeks who remained loyal to Ilhanli, Akkoyunlu and Karakoyunlu in the region where it was founded, later came under Ottoman rule by Lala Mustafa Pasha in 1578 as a result of Ottoman minds. The Meskhetian Region came under Russian rule with the Edirne Treaty, which was signed as a result of the Ottoman-Russian War of 1828-1829, in line with the policies of Tsarist Russia to create a non-Turkish Meskhetian Turkish. Thus, the Meskhetian people were exposed to the Russian oppression that continued for 90 years. During the Russian rule, as a result of Russian assimilation policies and OttomanRussian Wars, thousands of Meskhetian Turks were forced to leave their ancestral lands and had to migrate. The historical and cultural heritage here has been destroyed by the Russians and Armenians and abandoned to independence, and thousands of manuscripts have been moved to Petersburg. The purpose of this immigration policy of Russia is to break the historical and cultural ties of Meskhetian and its environs with Anatolia, and also with the Central Asian and Azeri Turks of Anatolian Turks, and thus to achieve their historical ambitions. Laid the groundwork for its establishment. The Turks remaining here are also tried to continue their assets under the Russian and Georgian edition, and they succeeded to maintain their Turkishities in spite of the Russian and Georgian assimilies. After the Russian revolution, the people of Meskhetian and Ahilkelek, who used the right of self-determination of the peoples declared by the Soviets, declared to the Georgian administration that they wanted to join Turkey. In order to gain their independence in the region they are in, they have established temporary political formations such as the Meskhetian Government Muvakkata. They also tried to protect the region they were in against the Russians and the Armenians. With the Batum Agreement signed in June 1918 Meskhetian and Ahilkelek were ceded to Turkey but as a result of the withdrawal of Turkish troops from Meskhetian and Ahilkelek as a result of the Mondros Armistice Agreement Meskhetian remained in Georgia on December 5, 1918. The study consists of four main parts. In the first part, the meaning of the name Meskhetian has been discussed in terms of the geographical structure of Meskhetian In the second part, the political history of Meskhetian and the policies of Tsarist Russia on the region are discussed. In the third part of the work economic activities in Meskhetian and in the fourth part educational activities and historical structures in Meskhetian have been tried to be dealt with.