İlkokulda değerler eğitimi uygulamalarının öğrenme çıktılarına etkililiğinin meta-analitik değerlendirilmesi

Abstract

Değerler eğitimi; bireyin ahlaklı ve karakterli bir yapıya kavuşmasını, hayatını anlamlaştırmasını ve dürüst, hoşgörülü, sorumluluk sahibi, sosyal bir varlık olmasını sağlayan unsurlar bütünüdür. Değerler eğitiminin en önemli amacıysa kendine ve topluma faydalı sorumluluk sahibi ahlaklı bireyler yetiştirmektir. Bu çalışmayla, ilkokulda değerler eğitimi uygulamalarının etki düzeyine yönelik yapılmış araştırmaların meta-analiz yoluyla sentezlenip genel bir etki düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, 2010-2023 yılları arası ilkokulda değerler eğitimine yönelik YÖK Ulusal Tez Merkezinde yayımlanan deneysel-yarı deneysel çalışmalar, meta-analize dahil edilme kriterlerine göre taranmıştır. Bu tarama sonucunda dâhil edilme ölçütlerine uyan 12 tez çalışması (9 yüksek lisans, 3 doktora tezi) bu araştırma kapsamında değerlendirilmiş ancak bu çalışmaların bazılarında ölçütlere uyan birden çok deneysel çalışma yapılmış ve ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu sebeple meta-analizi yapılan toplam 23 veri setine ulaşılmıştır. Çalışmalardan elde edilen verilere göre; etki büyüklüğü, heterojenlik testi, moderatör değişkeni ve yayım yanlılığı analizleri Comprehensive Meta-Analysis (CMA 4.0) programı kullanılarak yapılmıştır. Rastgele etkiler modeline göre ele alınan bulgular Cohen, vd. (2007)'nin etki büyüklüğü sınıflandırmasına göre yorumlanmış ve ilkokulda değerler eğitimi uygulamalarının etkililiği "güçlü etki büyüklüğü" düzeyinde bulunmuştur (Hedges'g= 1,575). Ayrıca, bu çalışmaların etki büyüklükleri yayım türü, yayım yılı, yöntem, örneklem büyüklüğü ve uygulama süresi moderatör değişkenlerine göre de hesaplanmıştır. Bu değişkenlere göre; yüksek lisans tezi yayım türünde yapılan deneysel çalışmalar güçlü seviyede ortalama etki büyüklüğüne sahipken doktora tezi yayım türünde yapılan çalışmaların ortalama etki büyüklüğünün orta seviyede olduğu, yayım yıllarının sekiz gruba ayrıldığı ve bunlardan 2017 yılında yapılanların etkililiği en güçlü seviyedeyken 2010 yılında yapılan çalışmaların etkililiğinin zayıf düzeyde olduğu, nicel yöntemle yapılan deneysel çalışmalar güçlü seviyede ortalama etki büyüklüğüne sahipken karma yöntemle yapılan çalışmaların ortalama etki büyüklüğünün orta seviyede olduğu, örneklem büyüklüğü moderatör değişkenine göre üçe ayrılan gruplardan 32-40 arası örneklem büyüklüğüne sahip çalışmalar başta olmak üzere bu üç grupta da deneysel çalışmaların pozitif yönde ve güçlü seviyede ortalama etki büyüklüğüne sahip olduğu, uygulama süresi moderatör değişkenine göre altıya ayrılan gruplardan 12 haftalık uygulama süresinde yapılanların etkililiği en yüksek ve güçlü seviyedeyken 14 haftalık uygulama süresinde yapılan çalışmaların etkililiğinin zayıf düzeyde olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca bu sonuçlar doğrultusunda ilkokulda değerler eğitimi uygulamalarının etkililiğine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Values education; It is the whole of the elements that enable the individual to have a moral and characterful structure, to make sense of his life, and to be an honest, tolerant, responsible and social being. The most important aim of values education is to raise moral and responsible individuals who are beneficial to themselves and the society. With this study, it was aimed to synthesize the researches made on the effect level of values education practices in primary school through meta-analysis and to determine a general effect level. In this context, experimental-semi-experimental studies published in YÖK National Thesis Center on values education in primary school between 2010-2023 were screened according to the inclusion criteria of meta-analysis. As a result of this screening, 12 thesis studies (9 master's and 3 doctoral theses) meeting the inclusion criteria were evaluated within the scope of this research, but in some of these studies, more than one experimental study was conducted and discussed separately. For this reason, a total of 23 meta-analyzed data were reached. According to the data obtained from the studies; effect size, heterogeneity test, moderator variable and publication bias analyzes were performed using the Comprehensive Meta-Analysis (CMA 4.0) program. Findings handled according to random effects model Cohen, et al. (2007) and the effectiveness of values education practices in primary school was found at the level of "strong effect size" (Hedges'g= 1.575). In addition, the effect sizes of these studies were calculated according to the moderator variables such as publication type, publication year, method, sample size and implementation period. According to these variables; While the experimental studies conducted in the publication type of the master's thesis have a strong average effect size, the average effect size of the studies conducted in the publication type of the doctoral thesis is at a medium level, the publication years are divided into eight groups, and the effectiveness of the studies conducted in 2017 is at the strongest level, while the effectiveness of the studies conducted in 2010 is at a weak level, Experimental studies conducted with quantitative method have a strong average effect size, while the average effect size of studies conducted with mixed method is medium, and the sample size is divided into three groups according to the moderator variable, and the experimental studies in these three groups are positive and It has been concluded that the effectiveness of the studies done in the 12-week application period is at the highest and strong level, among the groups divided into six according to the moderator variable, the effectiveness of the studies conducted in the 14-week application period is at a weak level. In addition, in line with these results, suggestions were made regarding the effectiveness of values education practices in primary school.