DİVAN ŞAİRİNİN KADİM DOSTU MEMİ

Abstract

Klasik Türk edebiyatında gazel; aşk duygusu merkezde olmak kaydıyla şairlerin duygu ve düşüncelerini ilettikleri, estetik kaygıları göz önünde alarak ideal güzeli aradıkları, şairlerin hünerlerini ortaya koydukları ve aşklarını ifade ettikleri bir nazım şeklidir. Gazelin muhtevasında çoğunlukla aşk, sevgi ve muhabbet bulunsa da şairler her zaman için farklı konuları da gazelin içerisinde işlemeye çalışmışlardır. Gazelde beyitler arasında konu bütünlüğünü sağlayan ve şairin estetik görüşlerini iletmekte bir ahenk unsuru olarak şaire yardımcı olan en önemli unsur ise rediftir. Yüzyıllar içerisinde binlerce farklı kelime şairler tarafından redif olarak kullanılmıştır. Bunlar içerisinde en dikkat çekici olanlarından bazıları ise erkek isimli rediflerdir. XV. yüzyıldan itibaren klasik edebiyat içerisinde kullanılan erkek isimli rediflerin içerisinde ise özellikle Memi ismi dikkat çeker. Çeşitli şairler tarafından gazelin merkezinde tutulan, özellikleri ve vasıfları anlatılan Memi, sonraki yüzyıllarda da birçok şair tarafından gazellerde redif olarak kullanılmıştır. Bir dost gibi şairin yanında yer alan ve okuyucuya göz kırpan Memi, bazen şairlerin dert yoldaşı bazen de şairin hasret duyduğu bir sevgili olarak karşımıza çıkmaktadır. Yüzyıllar içerisinde gazeller arasında okuyucunun karşısına ara ara çıkan Memi, belli ki şairler tarafından beğenilmiş ve zaman içerisinde ideal sevgilinin yerini almıştır. Bu bağlamda çalışmamızdaki asıl amaç, Memi isminin redif olarak kullanıldığı gazellerin tespitini yaparak bu gazellerdeki Memi’nin edebî ve tarihî arka planını ortaya çıkarmak olacaktır.