DİVAN ŞİİRİ-CÖNK İLİŞKİSİ VE “CÖNK” REDİFLİ GAZELLER

Abstract

Şiir mecmuaları ve cönkler Türk edebiyatı tarihinin birincil kaynakları arasındadır. Ne var ki derleme niteliğini taşıyan her iki tür üzerinde yapılmış ve yapılmakta olan akademik çalışmaların yeterli olduğu söylenemez. Şiir mecmualarına dair olan çalışmalarda özellikle son yıllarda bir artış gözleniyorsa da cönkler üzerine yapılan bilimsel çalışmaların, bu kaynakların sayısına nispetle çok az olduğu açıktır. Bu çalışmada önce cönk kavramı edebî bir terim olarak ele alınacak, daha sonra sırasıyla cönklerde saz, tekke ve divan şairlerinin ne derece yer aldıkları ortaya konacak, doğrudan doğruya bu verilerden elde edilen sonuçla varılan “cönk” kavramının, bilinen yaygın cönk tanımıyla örtüşmediği gösterilecektir. Sonrasında cönklerde şiirleri en çok yer bulan divan şairleri üzerine türlü değerlendirmelere yer verilecek ve nihayet “cönk” kelimesinin tezkire, divan, şiir mecmuası gibi Türk edebiyatı tarihinin kaynak metinlerinde nasıl yer aldığı bir başka ifadeyle divan şairine göre cöngün ne olduğu hususunda örnek metinler ışığında tespit ve değerlendirmeler yapılacaktır. Yazının sonunda ise bir şiir mecmuasında toplu olarak bulunan “cönk” redifli gazellere yer verilecektir. Bu çalışmanın “cönklerde divan şiiri” kısmının ana kaynağını şahsî kütüphanemizde bulunan 63 adet cönk ile www.yazmalar.gov.tr adresindeki 571 adet cönkten şair tasnifi yapılmış olan 480 cönk oluşturmaktadır.

Poetry collections (mecmuas) and cönks are among the primary resources of literary history. However, it is hard to say that academic works on these are sufficient both in quality and quantity. Although the number of the works on poetry mecmuas has increased in recent years, the ones on cönks are very few. In this study, first, the concept of cönk is defined as a literary term. Secondly, the portion of the divan, folk and the mystical poets took place in cönks, and which of these poets are high in number are searched in this paper. Based on this data, it will be concluded that the common definition of cönks are not identical with the one that came out from this work. Thirdly, some remarks will be added on the poets mostly used in the cönks. Finally, by giving sample texts, the term of cönk will be redefined, in other words what the cönk really is will be answered according the main sources of Turkish literary history such as diwans, tezkeres and poetry mecmuas in here. In addition to this, some evaluations will also be made. Furthermore, the pile of the gazels with 'redif of cönk' (letter or syllable added to a complete rhyme) will be given at the end. The basic materials -cönks- used for writing the 'divan poetry in the cönks' part of this work, are compiled of 63 ones from my personal library and the 480 classifed ones out of 571 cönks placed in official website of www.yazmalar.gov.tr.