Musul Vilayeti ve Emperyal Hedefler Çerçevesinde Lozan Barış Konferansı

Abstract

Türk tarihi genellikle savaşlarla anılsa da tarihinde büyük diplomatik başarılar da mevcuttur. Bunlardan birisi de Lozan Barış Konferansı denilebilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş belgesi olan Lozan Barış Antlaşması geçmişten günümüze tartışılan bir konudur. Anakronizme düşmeden değerlendirilmesi gereken bir konu olan Lozan Görüşmeleri dönemin şartları düşünüldüğünde olumlu düşünülmesi gereken bir mesele olabilir. Çalışmanın amacı da sorunsalı dönemin şartlarında inceleyerek merkez-çevre dikotomisi içerisinde değerlendirilmek. Çalışmada büyük devletlerin emperyal hedefleri çerçevesinde Lozan’ın kazanımları anlatıldı. Konuyu basit biçimde zafer-kayıp şeklinde okumanın bilimsel olamayacağına vurgu yapıldı. Konferansta iki zıt kutup çatışmıştır. Lord Curzon Mondros’tan gelindiği şeklinde Türk tarafına baskı yaparken, İsmet Paşa Mudanya’dan gelindiğini işlemiştir. İki tarafta tezlerini savunurken galip devletler olduklarını karşı tarafa kabul ettirmeye çalışmıştır. İki tarafta savaş yorgunuydu ancak uzun yıllar pek çok cephede savaşmış Türk halkının tekrar savaşmaya gücü yoktu. Buna rağmen İsmet Paşa’nın Lozan’da Türkiye’nin çıkarlarını elinden geldiğince iyi savunduğu söylenebilir. Zira konferansta İsmet Paşa birçok delegede saygınlık uyandırmayı başarmıştır. Makalenin bir diğer konusu ise kaybedilişi hâlâ tartışmalara konu olan Musul meselesidir. Musul’un kaybedilişinin sanıldığı gibi Lozan’da olmadığı özellikle vurgulanan konuların başındadır. Zira Türk heyeti Lozan’da Musul’daki haklarını son ana kadar savunmuştur. Musul çok daha sonra elden çıkmıştır. Türkiye Musul konusunun Cemiyeti Akvam’da görüşülmemesi için de mücadele etmiştir çünkü o dönemde İngiltere’nin örgütte etkinliği vardı.