Hârezm’in Gazneliler Tarafından İşgali ve Me’mûnî Devletinin Yıkılışı

Abstract

Bu araştırmada tarihi Hârezm bölgesinin 408/1017 yılında Sultan Mahmûd’un komuta ettiği Gazneli ordusu tarafından işgali ve Me’mûnîler Devletinin yıkılış sürecinin yazılı kaynaklara ve nümismatik bulgulara dayanılarak mümkün olan tüm detaylarıyla incelenmesi amaçlanmaktadır. Me’mûnî iktidarının politik statüsü, Karahanlılar ve Gazneliler arasındaki güç rekabetinde takındığı tutum, Karahanlılar ve Sultan Mahmûd ile ilişkileri, Gaznelilerden gelen siyasi-askeri baskıları karşısında aldığı tedbirleri, mücadelesi gibi konular araştırmanın kapsamındadır. Buna ek olarak Gazneli Mahmûd’un Hârezm’i zaptı, bölgedeki faaliyetleri, zaferinin edebiyata yansımaları gibi konulara da çalışmada yer verilmektedir. Bu araştırmayla Me’mûnîler iktidarının 389-408/999-1017 yılları arasında Hârezm ve Kuzey Horasan’daki Nesâ-Ferâve havalisinde müstakil bir devlet olarak hükmettiği, Karahanlı-Gazneli rekabeti ortamında Sultan Mahmûd ile iyi ilişkiler kurmaya özen gösterdiği, iki büyük gücün arasındaki hassas dengelerden faydalanarak istiklalini bir müddet koruyabildiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Me’mûnîler her ne kadar ortak bir hücum ile Horasan’ı işgal edip Gaznelileri püskürtmeyi planlasalar da teklifleri Karahanlılar tarafından reddedilmiştir. Bu noktada cesaretlenen Sultan Mahmûd, askeri harekata yönelerek Hârezm’i ele geçirmiştir ve Me’mûnîler Devletini yıkmıştır.