Vladimir Propp’un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemine Göre Forsa Hikâyesinin İncelenmesi

Abstract

Yapmış olduğu çalışmalarla masal incelemeleri dışında yapısal anlatı çözümlemesi alanına da yöntemsel olarak önemli katkılar sunan Propp, bu alanda öncü bir isimdir. Masalın Biçimbilimi adlı eserinde Propp, masalları biçimsel açıdan ele alarak masalların işlevlerini belirler. Kişilerin eylemlerini işlev olarak tanımlar ve bu eylemlerin olay örgüsü içinde bir anlam ve değer kazandığını söyler. Ona göre masallarda olay örgüsü içinde yer alan kişiler değişse de eylemler değişmemekte, bu da masallarda değişmeyen yapısal bir düzenin varlığını gözler önüne sermektedir. Yapısal açıdan yüz Rus halk masalı üzerinde yaptığı çalışmada değişmeyen otuz bir işlev tespit eden Propp, her işlevin mutlaka her masalda bulunmayacağını, ancak bu işlevlerin her masalda sırasıyla yer aldıklarını söyler. Ayrıca bütün işlevlerin ardı sıra okunması halinde her bir işlevin bir önceki işlevin mantıksal bir gereklilik sonucu oluştuğuna dikkat çeker. İşlevlere birer ad verdikten sonra işlevlerin tanımlarını yapıp onları birer simgeyle de belirleyen Propp, böylece masalların inceleme sonunda birer şemasını da ortaya koyar. Ayrıca bu otuz bir işlevin mantıksal olarak belirli kümelenmeler oluşturduğuna dikkat çeken Propp, bu alanların işlevleri gerçekleştiren kişilere uygun düşen eylem alanları olduğunu belirtir ve tespit ettiği eylem alanlarından hareketle de masallarda yedi kişinin yer aldığını söyler. Bu çalışmada Türk hikâyeciliğinin öncü isimlerinden Ömer Seyfettin’in Forsa adlı hikâyesi, Propp’un yapısal anlatı çözümleme yöntemi çerçevesinde incelenecek, hikâyenin Propp’un belirlediği işlevlerle ne oranda örtüştüğü tespit edilmeye çalışılacaktır.