Nüzul Ortamındaki Tarihî Veriler Işığında Lokman Sûresi 34. Âyet ve Mugayyebât-ı Hamseye Farklı Bir Yaklaşım

Abstract

Bu makale Lokmân Sûresi 34. âyeti ve bu âyetle ilişkilendirilerek ele alınan mugayyebât-ı hamse konusunu, tefsir geleneğinde yorumlanageldiği şekilden farklı olarak anlamanın imkânını tartışacaktır. Geleneksel bakış açısında bu âyetin insanın bilgi alanının dışında olan gaybî konuları sıraladığı düşünülmüş ve gayb ile ilgili kelâmî ıstılahlarla konu detaylandırılmıştır. Bu çalışmada ise bahsi geçen âyeti konuyla ilgili kelâmî problemler yumağından ayrıştırıp nüzûl ortamındaki tarihsel ve kültürel referanslara dayanarak yoruma tabi tutma önerilmiştir. Bu hedefe ulaşmak için tarihsel veriler üzerine inşa edilen nüzûl atmosferine ait resimde, ilgili âyetin ne dediğini ve ne demek istediğini teşhis etmeye odaklanılmıştır. Haddizatında makalede kronolojik bir sırayla sunulacak olan geleneksel yorumlarda görüleceği üzere, âyetin nüzûl sebebi gibi birtakım tarih-sel malumatlar bu yorumlarda dikkate alınmaktadır. Ne var ki bu bilgiler, dönemin sosyolojisi, kültürel ve dinî yapısıyla ilişkilendirilmediği için geleneksel yorumlarda bütüncül bir yapı arz etmemekte ve geri planda kalmaktadır. Hâliyle âyetin geçmişte de günümüzde de aşağıda ana hatlarıyla serdedilecek kelâmî soru(n)lar çerçevesinde ele alındığına tanık olunmaktadır. Buna karşın önerilen bakış açısında âyetin dilsel özelliklerinin yanı sıra indirildiği atmosfere ait tarihsel veriler, yorumun belirleyici unsurunu teşkil edecektir. Bu çerçevede Câhiliye Araplarındaki kıyamet inancı, nev’ fikri ve kehânet gibi müslüman olduktan sonra da insanlarda etkileri görülen olguların yanı sıra ilk muhatapların çok soru sorma eğiliminden istifade ile konu detaylandırıla-caktır.