MISIR DÜYÛN-I UMÛMİYYESİ: “CAISSE DE LA DETTE PUBLIQUE D'EGYPTE”IN (2 MAYIS 1876) KURULUŞUNDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER

Abstract

Dış borçlanma gelir-gider dengesinin düzeltilmesi, kalkınma projelerinin desteklenmesi, yatırımlara sermaye, modernleşme çabalarına kaynak bulma vb. gerekçelerle devletler tarafından başvurulan bilindik yöntemlerden biridir. Plansız ve özensiz borçlanmalar ise zamanla bu idareler için olumsuz birtakım gelişmelerin yaşanmasına neden olmuştur. Osmanlı Devleti’nde dış borçlarını ödeyememesi sonucu kurulan Düyûn-ı Umûmiyye buna örnektir. Fakat devlet gelirlerini alacaklılar adına idare ve kontrol yetkisini kullanan bu tür yapılar sadece Osmanlı Devleti’ne özgü değildir. Buna örnek olarak Mısır gösterilebilir. Osmanlı Devleti’nin imtiyazlı eyaleti Mısır’da Hidiv İsmail Paşa’nın idaresi süresince yapılan dış borçlanmalar sonucu 2 Mayıs 1876’da Caisse de la Dette publique d’Égypte / Mısır Borç Sandığı kurulmuştur. Caisse de la Dette, Mısır bütçesinin yarıya yakına tekabül eden gelirleri alacaklılar adına kontrol etme yetkisine sahip olmuştur. Mısır’ın borçluluğu sonucunda yaşananlar birkaç yıl içinde İngiliz işgaliyle sonuçlanacak gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Hidiv İsmail Paşa dönemi bir idarecinin ülkesi ve insanlarının kaderinde nasıl belirleyici bir rol oynadığını göstermesi bakımından önemlidir. Hidiv’in Mısır’ı modernleştirme ve Avrupa medeniyetinin bir parçası haline getirme misyonu, emelleri ve hedefleri, Mısır’da kolay servet elde etme peşinde olan sermaye sahiplerinin hırsları ile birleşmesi artan dış borçlanmanın en önemli sebepleri olmuştur. Düyûn-ı Umûmiyye’den önce Mısır’da Caisse de la Dette kurulmasına neden olan faktörler bu çalışmada ele alınmıştır.