Fâiz Efendi ve Şâkir Bey mecmuasında fihrist, terci-i bend, terkib-i bend, gazel ve gazel-i müzeyyeller

Abstract

Klasik Türk edebiyatının çeşitli kaynakları mevcuttur. Bu kaynaklar; dîvânlar, mecmualar ve cönklerdir. Şairler, kendi şiirlerini bir araya getirip dîvânlarda toplayabilirler. Yahut bir veya birkaç şair kendi şiirlerinin yanı sıra başka şairlerin şiirlerini de barındıran eserler oluşturabilirler. Bu şekilde düzenlenen eserlere şiir mecmuaları denilmektedir. Üzerinde çalışılan bu eser de bir şiir mecmuasıdır. Fâ'iz Efendi ve Şâkir Bey'in kaleme aldığı mecmua Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi Kitaplığı, 763 numarada kayıtlıdır. Mecmua, Lâle Devri şairlerinin şiirlerini barındırmakta ve o dönem hakkında bilgi edinmemizi sağlamaktadır. İçerisinde dönemin padişahı III. Ahmed ve Sadrazam Damat İbrâhim Paşa'nın üstün vasıflarının sıralandığı pek çok şiir bulunmaktadır. Aynı zamanda tarih kasideleriyle de Lâle Devri'nde yapılan çeşme, köşk, camii gibi imar çalışmalarının tarihleri ve önemli olayların tarihleri tarih düşürme yöntemiyle belirtilmiştir. Mecmua, 636 varaktan oluşmakta ve içerisinde 502 şiir bulunmaktadır. Bu çalışmada ise mecmuanın fihrist bölümü, tercî'-i bend, terkîb-i bend, gazel ve gazel-i müzeyyeller üzerinde çalışılmıştır. Mecmuada 19 gazel-i müzeyyel, 10 terkîb-i bend, 5 tercî'-i bend ve 4 gazel tespit edilmiştir. Fihrist bölümü ise mecmuanın ilk 12 varağında yer almaktadır. Belirlenen bu şiirler ve fihrist bölümü öncelikle transkribe edilmiştir. Daha sonra bu şiirler, ilmî çalışması yapılmış dîvânlarla karşılaştırılmış ve farklar dipnotlarla gösterilmiştir. Çalışmada; fihrist, tercî'-i bend, terkîb-i bend, gazel, ve gazel-i müzeyyeller hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Ayrıca mecmuadaki şiirlerde yer alan tarihi şahsiyetler belirlenmiş ve açıklamalarla sunulmuştur. Bu mecmua, gerek Lâle Devri, gerek dönemin şairleri, gerekse dönemin sosyal ve kültürel hayatının daha yakından tanınmasına olanak sağlamıştır. Mahallîleşme akımının etkilerini de şiirlerde görmek mümkündür. Bahsi geçen mecmuanın içerisinde hâlâ ilim dünyasına kazandırılmamış pek çok şiir mevcuttur. Nitekim bu durum kütüphanelerde gün yüzüne çıkmayı bekleyen çok sayıda şiir mecmuası ve diğer edebî kaynaklar için de geçerlidir. Amacımız, edebiyat dünyasında belki hiç adı dahi duyulmamış şairleri ortaya çıkarmak, araştırılmış ve bilgi sahibi olunan şairleri de tam manasıyla anlayabilmek için bu kaynakları edebiyat âlemine kazandırmaktır.

There are several sources of classical Turkish literature. These resources are; divans, mecmuahs, and conks. Poets can gather their own poems and gather them on divan. Or one or more poets can create works that contain poems of other poets as well as their own poems. The works organized in this way are called poetry mecmuahs. This work is also a poem mecmuah. The mecmuah written by Fâ'iz Efendi and Şâkir Bey is registered at Süleymaniye Library, Halet Efendi Library, number 763. Mecmuah contains the poems of the Tulip Age poets and allows us to obtain information about that period. The sultan of the period III. Ahmed and Grand Vizier Damat İbrâhim Pasha of there are many poems in which the superior qualities of are listed. At the same time, the dates of zoning works such as fountains, mansions, mosques in the Tulip Age and the dates of important events were specified with the method of date reduction. Mecmuah consists of 636 leaves and contains 502 poems. In this study, the fihrist section of fihrist, the tercî'-i bend, the terkîb-i bend, the ghazel and the ghazel-i muzeyyels were studied. In the mecmuah, 19 ghazel-i muzeyyel, 10 terkîb-i bend, 5 tercî'-i bend and 4 ghazel were determined. The fihrist is located in the first 12 leaves of the mecmuah. These determined poems and fihrist are primarily transcribed. Later, these poems were compared with divan studies, and the differences are shown in footnotes. Study; brief information about fihrist, tercî'-i bend, terkîb-i bend, ghazel, and ghazel-i muzeyyels are given. Also, personalities that III. Ahmed and Grand Vizier Damat İbrahim Pasha were compared were determined and presented to reader with explanations in the examined poems. This mecmuah allowed both the Tulip Age, the poets of the period, and the social and cultural life of the period to be better known. It is also possible to see the effects of the localization trend in poems. There are still many poems in the mecmuah that have not been brought into the world of science. As a matter of fact, this is also valid for many poetry mecmuah and other literary sources waiting to come to light in libraries. Our aim is to reveal poets who have never even heard of in the world of literature, and to bring these resources into the realm of literature in order to fully understand the poets who have been researched and informed.