Sınıf öğretmenlerinin liderlik algıları ve ilkokul yöneticilerinden bekledikleri liderlik davranışlarına ilişkin görüşleri

Abstract

Okul yöneticilerinin liderlik davranışları okul için önemli bir etkendir. Son yıllarda Türk Eğitim Sistemi'nde yaşanılan değişiklikler ve farklı uygulamalara gidilmesi yönetim anlayışlarında da yeni düşüncelerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu anlamda sınıf öğretmenlerinin okul yöneticilerinden beklentileri de değişikliğe uğramıştır. Sınıf öğretmenlerinin liderlik algıları ve okul yöneticilerinden bekledikleri liderlik davranışlarına yönelik görüşlerinin değişikliğe uğraması politika yapıcıları, araştırmacıları ve eğitimcileri yakından ilgilendirmektedir. Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin liderlik algıları ve okul yöneticilerinden bekledikleri liderlik davranışlarına ilişkin görüşlerini derinlemesine incelemektir. Nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde gerçekleştirilen bu çalışma olgu bilim deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunda yer alan öğretmenlerin belirlenmesinde, çalışmanın amacına hizmet etmesi açısından amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örneklem tekniği kullanılmıştır. Bu bağlamda araştırmada, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Samsun ili Atakum ve İlkadım ilçelerinde görev yapan 12 sınıf öğretmeni ile görüşülerek veriler elde edilmiştir. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından hazırlanan ve 9 açık uçlu sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Toplanan bu veriler NVIVO 10.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin liderlik kavramına yönelik verdiği cevaplara bakıldığında liderliği; öncülük etme, kitleleri arkasından sürükleyebilme, yönlendirme ve yol gösterme olarak tanımlandıkları görülmektedir. Yöneticilik kavramı ile ilgili ise daha çok yasalar ve kurallar çerçevesinde yönetme, idare ve organize etme işi olarak tanımlamalar yapıldığı görülmüştür. Liderlik ve yöneticiliğin arasında farkların olduğunu dile getiren öğretmenler, bu farklılıkların sebebi olarak yöneticilerin sadece bağlı bulundukları kurumu yönetirlerken, liderlerin tüm topluma hitap ettiklerini; yöneticilerin bazı kural ve yasalara göre hareket etme zorunlulukları olduğu halde, liderlerin inisiyatif alabilme güçlerinin daha çok olduğunu; yöneticiliğin bir meslek olarak yapılmasına karşın liderliğin bir adanmışlık olduğunu ve her yöneticinin iyi bir lider olmadığı ancak iyi bir liderin aynı zamanda iyi bir yönetici olabileceği anlayışlarını ortaya koymuşlardır. Bu bağlamda, araştırmaya katılan öğretmenlerin büyük kısmının okul yöneticilerinin bir lider olmasını daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Öğretmenler, etkili liderlik özelliklerini sıralarken çalışkan, girişimci, adaletli, güvenilir, empati yeteneği gelişmiş, ikna kabiliyeti yüksek, hitabet gücü gelişmiş, ön yargılardan arınmış, güdüleyici, karizmatik, politik, özgünlüğe açık olma, ileri görüşlü, hedeflere yönelik yol gösterme ve çalışanlarının arkasında durma gibi özellikleri vurgulamışlardır. Öğretmenlerin okul müdürlerinden bekledikleri liderlik davranışları; rahat bir çalışma ortamı sunma, yansız olma, inisiyatif alabilme, alınacak kararlarda öğretmenlere danışma, öğretmenini onure etme, maddi ve manevi pekiştireçlerle öğretmeni güdüleme olduğu tespit edilmiştir. Okul müdürlerinden beklenen yöneticilik davranışları ise işleyişi takip etme, planlı olma, kural ve yönetmeliği adaletli bir şekilde uygulama, çevre-okul ilişkisini iyi kurabilme, kurumun ve öğretmenin sorunlarına yönelme gibi davranışlar olduğu görülmektedir. Elde edilen bulgular neticesinde çalışmaya katılan öğretmenlerin hem liderlik hem de okul yöneticilik kavramları ile ilgili birtakım algılarının olduğu sonucu elde edilmiştir. Bu bağlamda öğretmenler etkili lider ve adil yönetici kavramları üzerinde durdukları anlaşılmaktadır. Öğretmenler; liderlikte daha çok sosyal ilişkilere yer verirlerken yöneticilikte işleyişle ilgili özelliklere yer vermişlerdir. Ayrıca çalışmaya katılan öğretmenlerin okul yöneticilerinden beklentilerinin daha çok lider olmaları yönünde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Leadership behaviors of school administrators are a vital item for school. In recent years, changes on Turkish Education System and being applied in a different methods of administrations has caused to come out new ideas, meanwhile, primary school teachers expectations have changed. Perceptions of teachers' on leadership and changes on expectation from school administrators about behaviors of leadership interest politician, researchers and educators closely. The aim of this study is to examine profoundly teachers' perception of leadership and opinions on their expectations about of school administrators leadership behaviors. In this study was designed by using phenomenology in the perspective of qualitative research. Purposive Sampling Method was used to reach the aim at this for selections of participant teachers. In the term of 2015-2016 education year datas were obtained by interviewing with 12 teacher in Atakum and in İlkadım, in the Province of Samsun. The datas of the study were obtained with semi structured form, including open-ended questions, prepared by researcher. NVİVO 10.0 software was used for the analysis of these datas. According to the participant teachers' answers about the perceptions of leadership, it is considered that they describe the leadership; leading, dragging crowds his behind, directing and shoving the way. It is considered that the perceptions of administration was described; rules, directing with the rules, organizing and administering. Teachers state that there are differences between leadership and administration. They state the reasons of these differences; while manages only manage their school, leaders affect all society. While administrators have necessities to manage in accordance with rules, leaders have the powers of taking initiative much more. While administration is considered as a job, leaders is considered as dedication. While every administrator is not a leader, every leader is a good administrator. At this point, it is noticed that most of the teachers prefer leader administrator than administrator. The teachers emphasize the features of effective leadership are hardworking, initiative, fair, honest, having the ability of empathy, persuasive, having the power of speech, having no prejudice, encouraging, charismatic, politic, open to originality, visionary, showing the way accordance with the aims and supporting teachers. It was ascertained that the expected behaviors from school administrators are providing a suitable work place, impartiality, taking initiative, consulting teachers about decisions, honoring teachers, encouraging the teacher with physical and moral stimulus. It noticed that the expected leadership behaviors from school administrators are following the procedure, having plan carry out the rules and procedure fairly, forming relations school and public, dealing with the problem of teachers and school. In the results of the obtained data,it was inferred that the participant teachers have some perceptions about leadership and school administration. In this context, ıt is understood that teachers focus on the words of effective leader and impartial administrator. Teachers relate leadership with the social relations. Although, they relative the administration with the procedures. Besides it was concluded that participant teachers' expectation from the administrators are being leader much more.