AMASYA TAŞ KESİLME EFSANELERİ VE MOTİFLERİ

Abstract

Efsane türünün konu zenginliği beraberinde ortak bir tanım yapma güçlüğünü de getirir. Konularının çeşitliliği halkbilimi dışında pek çok farklı disiplinin ilgisini çeker. Her alanın efsaneyi kendi bakış, düşünüş ve algılayış biçimlerine göre tanımlamaları farklı yönlerini görmeleri sonucunu doğurmuştur. Bu sebeple efsane tanımları türün belirgin özelliklerinin sıralanması sureti ile yapılabilmektedir. Çünkü efsane aynı anda birden çok şeydir. Özellikle mitolojik kaynaktan beslenen ve oluşum-dönüşüm efsaneleri adı ile anılan şekil değişikliğine bağlı anlatmalar, geçmiş kültürel deneyimlerin bugünkü inanmalara yansımaları olmaları sebebiyle binlerce yıllık bir deneyimi ifade ederler. Bu şekilde ait oldukları toplumun yaşam serüveni içerisinde geçirdiği evreleri ve sahip oldukları değerlerin bugüne etkilerini yansıtırlar. Bu çalışmada, Amasya ilinde maddi izi bulunan ve halk tarafından tanınarak etrafında çeşitli pratikler oluşmuş olan 19 taş kesilme efsanesinin motif yapısının ortaya konulması amaçlanmıştır. Alan/saha araştırması ile "yönlendirilmiş ve yönlendirilmemiş görüşme/mülakat" ve "gözlem" yöntemleri kullanılarak tespit edilen efsanelerin genellikle tarım arazileri dışında ve sarp bölgelerde bulunduğu görülür. Arazi yapısı içerisinde açıklanma hissi ve ihtiyacı uyandıracak şekilde topografik bir farklılık gösterirler. Bu sebeple çoğu zaman benzetme yoluyla anlamlandırılmaya çalışılırlar. Şekil değiştirme efsaneleri içerisinde taş kesilme anlatmaları, bir taşın, kayanın ya da dağın teşekkülünü ve menşeini izah ederler. Bu anlamda bildirme ve açıklama fonksiyonunu yerine getirmiş olurlar. Çalışmada yer alan ve tarafımızdan Amasya ili sınırları içerisinde derlenmiş 19 "taş kesilme efsanesi"nde istenmeyen bir durumdan kurtulmanın çareleri tükendiğinde, düşmana ya da istenilmeyene teslim olmaktansa taşa döndürülmeyi dileyerek, durumdan kurtulma dile getirilmektedir

The wealth of topics of the the type of legends brings with the difficulity of making a common definition. Variety of topics except folklore interest many different disciplines. Each field’s definition of legend in accordance with its own view, thought and perception resulted in seeing different dimensions. For this reason, descriptions of legend can be made by sequencing the significant characteristics of the species. Because, legend is more than one thing at the same time. Narratives express thousands of years of experience that reason of reflections of past cultural experiences to present belief and especially they supplied from the mythological legends and named the aforementioned fed and formation of the shape of the change in the conversion. In this way, the stages in the adventure of life of the community to which they belong and they reflect the effects of the values they have today. In this study, to present 19 petrifaction which is located in the province of Amasya and the public recognition of the trail around the property that composed of several practices is aimed. Fixing legends generally located outside of farmland and steep areas. There stones exhibit topographical differences in the form of requiring explanation on the field. For this reason, they are tried to mean by analogy most of the time. Petrifaction legends tell the strain in a stone, rock or mountain formation, and they explained the origin. In this sense, the function of reporting and disclosure are fulfilled. In the study, when exhausted remedies to get rid of an unwanted situation of 19 petrifaction legends that compiled by us in the province of Amasya, it is mentioned converting to stone rather than surrender to the enemy or downgrade unwanted wishing to get rid of the unwanted situation status