Fen bilgisi öğretmen adaylarının düşünme stilleri ve yaratıcılıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı; düşünme stillerinin, yaratıcılıkla olan ilişkisini ortaya çıkarmak ve Fen Bilgisi Öğretmen adaylarının düşünme stillerinin, sözel ve şekilsel yaratıcılığın alt boyutlarından aldıkları puanları ne düzeyde yordadığını tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma grubunu, 2014-2015 öğretim yılı Amasya Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim görmekte olan 337 öğretmen adayı oluşturmuştur. Yüz yetmiş sekiz öğretmen adayına nicel araştırmalarda kullanılan amaçlı örnekleme yoluyla erişilebilmiştir. Ölçme aracı olarak Aslan'ın (2001) Türkçe versiyonunu geliştirdiği Torrance Yaratıcı Düşünme Testi ve Buluş'un (2006) Türkçe'ye uyarladığı Sternberg-Wagner (1992) Düşünme Stilleri Envanteri kullanılmıştır. Ayrıca araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu aracılığıyla katılımcıların cinsiyetleri ve sınıf düzeyleri de araştırmaya dâhil edilmiştir. Katılımcıların izni ile akademik not ortalamaları da Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı'ndan alınmıştır. Çalışmanın genel amacı ve alt problemleri doğrultusunda tanımlayıcı analiz, çok değişkenli varyans analizi, pearson korelasyon ve regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel sonuçların pratikte ne kadar anlamlı olduğu hakkında bilgi vermesi için etki büyüklüğü tahminleriyle birlikte rapor edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre sözel yaratıcılığın esneklik ve şekilsel yaratıcılığın zenginleştirme alt boyutlarında kadınlar lehine anlamlı bir farklılık vardır. Düşünme stilleri alt boyutlarından lokal ve muhafazakâr alt boyutlarında erkekler lehine anlamlı bir farklılık bulunmaktadır. Birinci sınıf öğrencilerin sözel esneklik puan ortalamalarının, üçüncü sınıf öğrencilerinden anlamlı bir şekilde yüksek olduğu görülmüştür. Sözel orijinallik puanları açısından ise ikinci sınıf öğrencilerinin puan ortalamaları, üçüncü sınıf öğrencilerinden anlamlı bir şekilde yüksektir. Yaratıcılığın erken kapamaya direnç alt boyutunda da benzer şekilde ikinci sınıf öğrencilerinin puanları, üçüncü sınıf öğrencilerden anlamlı bir şekilde yüksektir. Düşünme stilleri alt boyutlarında ise ikinci sınıf öğrencilerine ait global düşünme stili puanlarının ve muhafazakâr düşünme stili puanlarının, birinci sınıf öğrencilerinin global düşünme stili puanlarından ve muhafazakâr düşünme stilli puanlarından anlamlı bir şekilde yüksek olduğu bulunmuştur. Aynı zamanda ikinci sınıf öğrencilerinin muhafazakâr düşünme stilleri puanları, üçüncü sınıf öğrencilerinden anlamlı bir şekilde yüksektir. Sözel ve şekilsel yaratıcılığın alt boyutlarından elde edilen puanların düşünme stilleri puanları tarafından ne düzeyde yordandığını belirleyebilmek amacıyla yapılan analizler sonucunda; bireylerin liberal düşünme stili puanları artıkça, sözel akıcılık puanlarının ve bireylerin liberal düşünme stili puanları artıkça, sözel esneklik puanlarının artmakta olduğu görülmüştür. Anarşik düşünme stili puanları artıkça, başlıkların soyutluğu puanlarının artmakta olduğu ve muhafazakâr düşünme stili puanları arttıkça, zenginleştirme puanlarının azalmakta olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak liberal düşünme stili puanlarının artmasıyla sözel orijinallik puanlarının da artmakta olduğu ancak akademik not ortalamasının bu analizde anlamlı bir yordayıcı olmadığı görülmüştür.

The main purpose of this study is to reveal the relation of thinking styles and creativity, and also what extent thinking styles of science teacher candidates predict the scores they take from the sub-dimensions of creativity test. In accordance with this purpose, correlational survey method was used. Three hundred thirty seven teacher candidates who were stuyding in the Department of Primary Science Teaching of Amasya University in 2014-2015 academic years comprised the study group. One hundred seventy eight of 337 teacher candidates could be reached through purposive sampling method used in quantitative researches. Instruments used in this study are the Turkish version of Torrance Tests of Creative Thinking developed by Aslan (2001) and the Turkish version of Sternberg-Wagner Thinking Styles Inventory developed by Buluş (2006). Participants' genders and grade levels were also included in the study through the Personal Information Form that was developed by the researcher. Grade point averages of participants were obtained from Department of Student Affairs with their permission. In the direction of general purpose and sub-problems of the study; descriptive analysis, multivariate analysis of variances, Pearson correlation analysis and regression analysis were performed. Statistical results were reported with their effect sizes in order to give information how meaningful they are in practical terms. With respect to the findings of the research, females performed significantly better than males on two of the creativity measures, verbal flexibility and figural elaboration. There was a significant difference between males and females in favor of males on local and conservative thinking styles. Verbal flexibility scores of first-year teacher candidates were significantly higher than third-year ones. In terms of verbal originality creativity sub-dimension, means scores of second grade students were significantly higher than third grade ones. Similarly, second grade ones' scores of resistance to premature closure dimension were significantly higher than third grade ones. Global and conservative thinking styles scores of second grade teacher candidates were significantly higher than the first-year ones. Meanwhile, second grade ones had significantly higher grades about conservative thinking style as against to third grade teacher candidates. As a result of analyses made to determine what extent thinking styles predict the scores obtained from the sub-dimensions of creativity test, it has been found that when individuals' liberal thinking style scores increased, verbal fluency and verbal flexibility scores also increased. It can also be seen that participants' abstractness of titles scores increased when their anarchic thinking style scores went up, but their elaboration scores that belongs to figural creativity test descreased when they had higher scores on conservative thinking style. Finally, verbal originality scores obtained from creativity test increased when participants' liberal thinking style level rose, but grade point average did not seem to appear as a significant predictor in this analysis.