ERDEBİL TARİKATI’NDAN SAFEVİ DEVLETİ’NE SİYASALLAŞMA SÜRECİ VE MEŞRUİYET MESELESİ

Abstract

Sasani Devleti’nin Müslüman Araplar tarafından yenilgiye uğratılmasından sonra İran coğrafyasında kurulan devlet ve hanedanların meşruiyeti meselesi, üzerinde en çok araştırma yapılan mühim meselelerin başında gelmektedir. İslâmî dönem ile birlikte burada ortaya çıkan Tahiri, Saffari, Samani, Büveyhi, Gazneli, Selçuklu, Harezmşah, İlhanlı, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Timur devletlerinden sonra kurulan Safevi Devleti, tarikattan siyasallaşma sürecine doğru giderken meşruiyetini iki temel üzerine oturtmaya çalışmıştır. Siyasi meşruiyetini Kızılbaş Türkmenlerinin askeri gücünden istifade ederek gerçekleştirmiştir. Dinî meşruiyetini ise Sünni olan Erdebil Tarikatı’nın, Safiyüddin Erdebili’den sonra Şiiliğe ve siyasi hedeflere dönüşmesiyle birlikte bu mezhebe ve tarikat ehline dayandırmıştır. Şii mezhebi üzerine kurduğu devletin İran üzerine hâkim olması gerekliliğini, Sünni Osmanlı ve Özbeklerle mücadeleye bağlayarak halkı ve ulemayı yanına çekmiştir. Bu şekilde bir siyaset izleyerek milli bir vahdete gitmiştir. Sasani dönemindeki milli hisleri, Kızılbaşlar üzerinden telkin etmiş ve halkı bu şekilde yanına çekmiştir.