KARA MEHMED AĞA'NIN ARDINDAN: 17. YÜZYILIN İLK YARISINDA AMASYA'DA BİR KAPIKULU SİPAHİSİNİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Abstract

16. yüzyılın ortalarında ta?rada varlıklarına rastlanılan kapıkulu sipahileri, 17. yüzyıla gelindiğinde önemli oranda yerelle?mi? bir sınıf olarak kar?ımıza çıkmaktaydı. Muharip bir zümre olmaktan öte ?ehrin bürokratik mevkilerini ele geçiren ve sosyo-ekonomik dinamikleri elden geldiğince kullanan ?ehirli bir sınıf haline gelen kapıkulu sipahileri, ?ehrin politik hayatını yönlendirmeye ba?lamı?lardı. ?ltizam "sektörü"nü ve mirî mal hizmetini hemen hemen tekellerine alan bu sınıf, çiftliklerde ticarî tarım da yapmakta ve ?ehirlerde birçok mülk edinmekteydiler. ??te bu sınıfın Amasya"daki bir temsilcisi olan Kara Mehmed Ağa adlı sipahi, aynı zamanda Dergâh-ı Âlî çavu?luğu, muhassıl-ı emvâllik ve Amasya mütesellimliği görevleri yapmı?tı. Bunun yanında Amasya"nın muhtelif yerlerinde bulunan 16 ambar dolusu hububatı ile ticaret de yapıyordu. Yine kuma? ticareti yaptığına dair emareler bulunmaktaydı. Birçok mülk sahibi olduğu görülen Kara Mehmed Ağa, bu serveti elde etmekte sadece me?ru yolları kullanmıyor, gayr-ı me?ru birçok faaliyet içerisine de girerek servetine servet katıyordu. Kara Mehmed Ağa, 1633 yılında idam edilmi? ve malları da müsadere edilmi?ti. Ölümünden sonra birçok alacaklısı mahkemeye ko?arak Ağa"nın terekesinden alacaklarını tahsil etmeye çalı?ıyorlardı. ??te Amasya ?er,,iye sicillerine yansıdığı kadarıyla ve bu alacaklılar vasıtasıyla tanıdığımız Kara Mehmed Ağa"nın ili?ki ağları ve servet edinmedeki yöntemleri, ta?ralı kapıkulu sipahilerinin 17. yüzyılın ilk yarısındaki evrenlerini aydınlatmada mikro ölçekte veri sağlaması açısından önemli. Dolayısıyla bu makalede, Kara Mehmed Ağa"nın arkasında bıraktığı veriler üzerinde dü?ünerek 17. yüzyılın ilk yarısında ya?anan geli?melere bir de ta?ralı bir kapıkulu sipahisi ekseninde bakılmaya çalı?ılacaktır.

Although the presence of cavalrymen was common in rural regions in the mid-16thcentury, they seem like a localized class with a significant ratio in the 17th century. They have achieved the city's bureaucratic positions rather than being a class of combatants and used socio-economic dynamics of the city as much as possible. Thus they have begun to redirect the political life in cities. They became the only power over tax farming activities and demesne (miri) services in addition to commercial agriculture in the farms and used to acquire many properties in the city. One of the representatives of this class was Kara Mehmed Agha in Amasya. He also worked as a sergeant of "Dargah-ı Ali", "muhassıl-ı emvâl" and "mütesellim" of Amasya. In addition to these duties, he was also in grain business with 16 warehouses located in various places in Amasya. There are some indications pointing out that he was also in textile (fabric) business. Mehmet Agha was not gaining this much power and properties with legal ways only, but he was getting into many illegitimate activities as well. Kara Mehmed Agha was executedin1633 and his properties had been confiscated. After his death, many creditors were trying to collect the receivables from his estate y applying to the court. Therefore, knowing the relation networks and methods of Kara Mehmet Agha to gain more welfare from court documents of Amasya and his creditors is important in terms of enlightening the situation of cavalrymen in the first half of 17th century and providing data related to their situation at the microscale. Therefore, in this study, the events took place in the first half of 17th century were analyzed within the scope of the data received regarding Kara Mehmed Agha.