MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ)

Abstract

Kitâbu'l-Fırak, Ebu Muhammed el-Yemenî'ye ait önemli bir eserdir. Hicrî altıncı asırda Yemen'de yaşamış Sünnî âlimlerin mezhep algısını yansıtmaktadır. Ancak yazar ve eseri hakkında kaynaklarda çok fazla bilgi yoktur. Bununla birlikte kendisinden sonra Seksekî gibi bazı alimleri etkilediği bilinmektedir. Bunun yanında Yemen'in siyasî, sosyal ve dinî yapısının etkilerini eserde görmek mümkündür. Eş'arîlik, Ashâbu'l-Hadîs, İsmâilîlik ve Zeydîlik, Yemen'de en yaygın mezheplerdi. Bölgenin sosyal hayatını ise çoğunlukla mezhebî rekabetle hareket eden siyaset şekillendirmekteydi. Bu yüzden yazılan eserler, ideolojik bir mahiyet taşımaktaydı. Mezhep taassubu, muhalifler hakkında yapılan tasvirleri etkiliyordu. Mesela Ebu Muhammed, muhalifleri hakkında dışlayıcı bir dil kullanmıştır. Bunun yanında o, mezheplerin en marjinal görüşlerini seçmiş, dahası, bazı görüşleri çarpıtarak sunmuş, bezen de genellemeler yapmıştır. Bu yüzden çağdaş araştırmacılar, onun kitabını ve Mezhepler Tarihi'nin benzer kaynaklarını kullanırken bu gibi problemlere karşı dikkatli olmalıdır.

Kitab al-Fıraq is an important work belonging Abu Muhammad al-Yemenî. It reflects sectarian perception of Sunni scholars who lived in Yemen in the sixth century AH. But there is not enough information about the author and his work in the sources. But it is known that he has affected some scholars like Saksaki. In addition, influences of political, social and religious structure of Yemen can be seen in Kitab al-Fıraq. Ash'arite, Ashâbu'l-Hadith, Ismaelite, and Zaidiyyah were the most common sects in Yemen at that time. The social life of the region had been shaped by politics behaving sectarian competition. Hence, written books had ideological contents. Sectarian fanaticism was affecting the descriptions made on opponents. For instance, Abu Muhammad has used exclusionary language about dissident sects. In addition, he has selected the marginal views of sects; moreover, presented some opinions by falsifying and sometimes made generalizations. Therefore, modern researchers should be careful while using his book and similar works of Islamic heresiographical literature about problems such as these.