Hz. Ali merkezli bir ölüm memortına dair değerlendirmeler

Abstract

Bireylerin metafizik tecrübelerine dair anlatılar olarak efsanenin kadrosu içerisinde yer alan memorat kavramı, efsanenin gerçekliğinin ötesinde ve kutsiyet sınırını aşan bir anlatıyı ifa- de eder. Zira memorat bir nakil ya da rivayet değil ferdî bir tecrübedir. Kültürel denetim mekanizmaları olan bu tür anlatmalar sosyal normların oluşturucusu ya da koruyucusu olarak insan hayatına yakın bir mesafede dururlar. İnsan hayatının en önemli geçiş dönemlerinden birini teşkil eden ölüm özellikle son yüzyıl içerisinde ortaya çıkan gelişmelerle birlikte haya- tın olabildiğine dışına itilirken geleneksel değerlerin muhafaza edildiği geniş anlamıyla İslâm toplumlarında, dar anlamıyla da Alevi-Bektaşi inanç evreninde hayatın içerisinde ve hata yanı başında düşünülür. Ölüm çevresinde oluşan inanma örneklerini sözlü gelenek içerisin- deki anlatılarda bulmak mümkündür. Bu yapıdaki anlatmaların temel özelliği kural koyucu ve anlam yükleyici olmalarıdır. Yaşam içerisinde, olay ve olgular arasındaki neden-sonuç iliş- kisini kurma işlevi ile toplumsal düzeni sağlarlar. Bu çalışmada Amasya’nın Gümüşhacıköy ilçesine bağlı Korkut köyünde derlenen ve Hz. Ali’yi merkeze alarak ölüm üzerine anlatı- lan bir memoratın epizotları açısından analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu anlatma üzerinden geleneğin mensubu olduğu toplumuna eğitici etkilerini yansıtan sonuçlara ulaşılmaya çalışıl- mıştır. Ayrıca konu edilen anlatıdan hareketle efsane ve memorat kavramlarının birbirleri ile ilgisine dair değerlendirmeler yapılmıştır.

Memorat refers to a narrative beyond the myth and the reality of the holiness of exceeding the limit and metaphysical narratives about experiences of the individuals included in the legend team concept. Memorat is an individual experience and not a transfer or rumour. Cul- tural control mechanisms of such narratives as a creator or protector of social norms stand in close proximity to human life. Te death is considered a topic where traditional values are maintained in the broadest sense in the narrow sense of the Muslim communities in the Alevi-Bektashi faith, and even as life at the beginning of the universe while it is pushed out of human life, which constitutes one of the most important periods in the transition. It is possible to find examples of belief around the death in the narratives in the oral tradition. Teh main feature of expressing the meaning of this nature is prescriptive. It provides the social order and events and facts to establish cause-efect relationship among the functions in life. In this study, it is aimed to analyse episodes of a memorat that narrated on death and based on Hz. Ali and compiled in Korkut Village of the town of Gümüşhacıköy in Amasya. It is a member of the tradition of telling society that refects the efects of educational outcomes that have been atained. Also, assessments are made about the relation between thw legend and memorat from this narrative that subjected