Yeminin iki yüzü: Vicdanı ve toplumsal kanaat arasında osmanlı bireyi

Abstract

Bu makalede Osmanlı “birey”inin yeminine verilen kıymetin “rasyonel” nedenleri incelenerek, geleneksel Osmanlı “birey”i ve yeminini Trabzon şer‘iye sicillerinde karşılaşılan yeminden kaçınmaya dair örnek kayıtlar üzerinden “aklî” bir temelde değerlendirilmektedir. Makale Osmanlı’da yeminin, vicdan ile toplumsal kanaat arasındaki uyumu sağlayan bir kurucu unsur olduğunu tespit etmektedir. Osmanlı kadısı’nın yemini reddetmek noktasında herhangi bir takdir yetkisi yoktu. Bu da adalet konusunda birey ve yeminin önemine işaret etmekteydi. Dava sonucunu belirleyen bir başka delil de yeminden kaçınma (nükûl) hususu idi. Yemin etmekten kaçınan bir kısım “birey”lerin varlığı ise söz konusu “aklî” temellerin de Osmanlı mahkemelerinde yer bulduğunu göstermektedir.

This article examines the “rational” reasons of the “individual” oath in the Ottoman Empire and evaluates the rational ground of “individual” oaths with examples of 'individuals' refraining from swearing in the Trabzon shari‘a court records. The article points out that the oath in the Ottoman Empire was a major factor to build the compatibility of conscience and public opinion. The Ottoman kadi or judge had no discretionary authority to reject the oath, which reflected the significance of an individual and an individual oath in the justice system. Another significant factor that determined the outcome of the court decision was refraining from taking an oath in the court. The very presence of individuals who refrained from taking an oath indicates the existence of 'rational' reasoning in the Ottoman courts.