SAFEVİ TARİKATI’NIN SEYİDLİĞİ VE ŞİİLİĞİ MESELESİ

Abstract

Şeyh Safiyüddin Erdebili Safevilerin Erdebil tarikatı kurucusu olarak bilinmektedir ve seyyid ve Şii olduğu meselesi günümüze kadar açık bir şekilde ortaya konulamamıştır. Bazı tarih- çiler Sünni ve Şafi olduğunu söylerken, bazıları da seyyid ve Şii olduğunu iddia etmişlerdir. Safiyüddin Erdebili’den sonra tarikatın başına geçen oğlu Sadreddin döneminde İbn-i Bezzaz tarafından yazılan Safvetü’s-safa isimli eserde düzenlenen bir şecerede tarikatın kurucuları seyyid olarak gösterilmişlerdir. Sünni ve Şafi olduklarını söyleyen tarihçiler, Arap olmadık- ları için bunların seyyidliğinin iddia edilemeyeceğini, Türk veya Kürt olabileceklerini söyle- mişlerdir. Ahmed Kesrevi, seyyidlik meselesinin tarikatın ikinci lideri Sadreddin ile birlikte başladığını, bunun da siyasi hedefler için kullanıldığını söylemiştir. Bu çalışmada tarikatın kurucularının seyyid olduğunu kabul edenlerin dayandığı temel gerekçeler ile seyyidlik me- selesine karşı çıkanların gerekçeleri karşılaştırılmıştır. Şia mezhebinin cari olduğu İran coğ- rafyasında iktidara gelen Safevi Tarikatı’nın amacı, Safiyüddin Erdebili’den başlayarak Şah İsmail’e kadar irdelenmiştir.

Sheikh Safiyuddin Erdebili is the founder of Erdebil sect in Safavid period and the issue of being a sayyid and Shiite for him has not been explained clearly until today. Some historians suppose that he is a Sunni and Shafi, some others have claimed that he is a Sayyid and Shii- tes. The founders of the sect have been argued to be Sayyid in one genealogy included in the book named Savetü’s-safa written by Ibn-i Bezzaz during the period of Sadreddin, the son of founder and the leader of the sect after Safiyüddin Erdebili’s period. According to historians, the founder of the sect as Sunni and Shafi, it is impossible to agree the idea of their being Sayyid as they are not Arabian. According to them, founders of the sect could be Turkish or Kurdish. According to Ahmed Kesrevi, the issue of being Sayyid began in the period of Sad- reddin, the second leader of the sect, and this issue was used for political objectives. In this study, it was tried to compare the main reasons of accepting them to be as Sayyid and rejec- ting the founders of the sect as to be Sayyid. The purposes of Safavid sect in Iran geography in which the Shiites sect was on the power beginning from Safiyüddin Erdebili to the period of Shah Ismail were tried to be explained.