NİGÂRÎ'NİN FUZÛLÎ'YE NAZİRELERİ*

Abstract

Mir Hamza Nigârî, hem Türkçe hem de Farsça ile şiirler yazmış Azerbaycan asıllı mistik bir şairdir. Nigârî 1805'te seyyit bir ailenin oğlu olarak Azerbaycan'ın Zengezur kasabasının Cicimli köyünde dünyaya gelmiş; Şeki ve Şamahı kentlerinde eğitimini tamamladıktan sonra, Kafkasya'da hızla yayılan Nakşibendiye'nin Halidiye koluna katılmak amacıyla Harput'a gitmiştir. Harput'ta bu tarikatın o devirdeki şeyhi İsmail Şirvanî'ye intisab edip Nakşîliğin Halidiye kolundan Mevlana Halid-i Bağdadî'ye bağlanmış olarak Karabağ'a dönmüş, daha sonra bir süre Sivas'a gidip gelmek zorunda kalmıştır. Ruslar Dağıstan'ı işgal ettiğinde Nigârî, İsmail Şirvânî ile birlikte Sivas'a dönmüş ve daha sonra Amasya'ya yerleşmekte ona eşlik etmiştir. Konya'da Mevlana türbesini ziyaret etmiş, Mekke'ye gidip hacı olmuş, o yıl İsmail Şirvânî adına Nakşîbendiliği yaymak için Karabağ'a dönmüştür. Osmanlılar ile Ruslar arasında savaş patlak verdiğinde, Nigârî Osmanlılar tarafında mücadeleye girmiş ve Kars'ı savunanlar içinde onun müritleri de yer almıştır. Daha sonra Amasya ve çevresindeki âlimlerle görüş ayrılıkları yüzünden sürülen şair, savaştan sonra İstanbul, Erzurum gibi yerleri ziyaret etmiş ve Harput'a zorunlu ikamete mecbur kalmıştır. Orada ölmüş ve müritlerinin onun için inşa ettiği caminin yanında Amasya'da toprağa verilmiştir. Onun Farsça şiirleri Mevlana, Câmî ve Hafız etkisinde iken Türkçe olan divanı Fuzûlî etkisindedir ve vasat kalitededir. Bu çalışma, yukarıda özellikleri sayılan Nigârî ile herkesçe tanınan Fuzûlî arasındaki benzerlikleri tespit etmekte, yani benzer şiirleri, nazireleri ortaya koymaktadır.

Mir Hamza Nigârî, Sufi and poet from Azerbaijan, who wrote in both Persian and Turkish . Seyyid Mîr Hamza Nigârî was born in Cicimli village of Zengezur town, Azerbaijan, in 1805 as a son of a seyyid family. After completing his education in the towns of Şeki and Şamahı in Şirvan, Nigârî set out for Harput in order to join the Hâledi branch of the Nakşibendi Sufi order, which was then spreading rapidly in the Caucasus. From Harput he proceeded to Sivas, then returned to Karabağ with İsmail Şirvânî, a successor of Mavlânâ Hâlid-i Bağdâdî, eponym of the Nakşibendiye Halidiye. When the Russians invaded Dağıstan, Nigârî returned to Sivas together with İsmâil Şirvânî, and then accompanied him to Amasya. After visiting Rumi's tomb in Konya and performing the pilgrimage to Mecca, he returned to Karabâğ to propagate Nakşibendiye-Halidiye Sufism on behalf of İsmail Şirvânî. At the outbreak of war between the Ottomans and the Russians, Nigârî led his followers to Kars to fight on the side of the Ottomans. After the war, he lived in turn in Erzurum, Istanbul, and Amasya, teaching at Amasya, until a difference of opinion with the local mufti compelled him to leave for Harput, where he died. He was buried in Amasya next to the mosque that his followers had been building for him. His Turkish verse is influenced by the poetry of Fuzûlî. This study describes the similarities between Fuzûlî with Nigârî. Namely, it is engaged to determine similar poems. (Nazirs).